Aleksandr Alechin

Aleksander Alechin

Aleksander Aleksandrowicz Alechin, ros. Александр Александрович Алехин, fr. Alexandre Alekhine (urodzony 19 października?/31 października 1892 w Moskwie, zmarł 24 marca 1946 w Estoril) był rosyjskim oraz francuskim szachistą, który zdobył tytuł czwartego mistrza świata w szachach, znany z niezwykle ofensywnego stylu gry. Pełnił funkcję mistrza świata w latach 1927–1935 oraz 1937–1946.

Życiorys

Alechin pochodził z zamożnej rodziny. Jego ojciec był posiadaczem ziemskim oraz deputowanym do Dumy, natomiast matka, córka bogatego przemysłowca, była jego pierwszym nauczycielem szachów. Po uczestnictwie w znanym turnieju w Petersburgu w 1914 roku, stał się jednym z pierwszych szachistów, którzy otrzymali nieformalny tytuł arcymistrza. Oprócz języka rosyjskiego, biegle władał również angielskim, francuskim i niemieckim.

Po rewolucji październikowej Alechin emigrował do Francji, gdzie w 1925 roku uzyskał francuskie obywatelstwo oraz rozpoczął studia na wydziale prawniczym w Sorbonie. Choć nie zakończył swoich badań nad chińskim systemem więziennictwa, przez resztę życia nosił tytuł doktora prawa.

W 1927 roku, pokonując Capablankę, zdobył tytuł mistrza świata, a następnie konsekwentnie odmawiał swojemu rywalowi prawa do rewanżu. W 1935 roku stracił tytuł na rzecz Maxa Euwego, co było prawdopodobnie skutkiem nadużywania alkoholu. Po przezwyciężeniu tego problemu, w 1937 roku odzyskał tytuł mistrza świata, wygrywając mecz rewanżowy z Euwe. Tytuł ten zachował aż do swojej śmierci.

Po upadku Francji, nie mogąc uzyskać wizy do USA (jego żona była Amerykanką) oraz chcąc zabezpieczyć swoją kolekcję obrazów w posiadłości żony we Francji, pisał w 1941 roku antysemickie artykuły do gazety „Pariser Zeitung” i rozpoczął okres kolaboracji z Niemcami.

W czasie II wojny światowej Alechin uczestniczył w turniejach organizowanych w nazistowskich Niemczech oraz w krajach przez nie okupowanych (Francja, Czechy, Polska), a także w krajach neutralnych (Hiszpania, Portugalia). Po wojnie był uznawany za persona non grata przez organizatorów turniejów.

Alechin planował stoczenie kolejnego meczu o mistrzostwo świata przeciwko Michaiłowi Botwinnikowi, jednak jego plany przerwała śmierć w portugalskim Estoril. Jego skremowane szczątki zostały pochowane na paryskim Cmentarzu Montparnasse, a nagrobek został ufundowany przez FIDE. Okoliczności jego śmierci pozostają niejasne.

Aleksander Alechin to jeden z najwybitniejszych szachistów w historii tej dyscypliny. Uczestniczył w 87 turniejach szachowych, zdobywając (lub dzieląc) pierwsze miejsce w 67 z nich. Jest także autorem istotnych prac teoretycznych, pozostawiając znaczącą spuściznę w literaturze szachowej.

Według Chessmetrics, jego ranking w 1931 roku wynosił 2860.

Niektóre szachowe otwarcia i warianty noszą imię Alechina, w tym najsłynniejsza obrona Alechina, która powstaje po posunięciach 1.e4 Sf6.

Na jego cześć nazwano planetoidę (1909) Alekhin.

Wizyta Aleksandra Alechina w Poznaniu w grudniu 1928 roku została uwieczniona w powieści kryminalnej Piotra Bojarskiego pt. „Arcymistrz”.

Mecze Alechina o mistrzostwo świata

Publikacje poświęcone Alechinowi

Alexander Alekhine – My Best Games of Chess, 1908 – 1937 (Dover, 1985);
Leonard Skinner, Robert Verhoeven – Alexander Alekhine’s Games of Chess, 1902 – 1946 (McFarland, 1999);
Pablo Moran – A. Alekhine, Agony of a Chess Genius (McFarland, 1989);
Irving Chernev – Twelve Great Chess Players and Their Best Games (Dover, 1995).