Aleksander Zygmunt Myszkowski

Aleksander Zygmunt Myszkowski (ur. 28 lutego 1892 w Myszkowicach, zm. 1956 w Mato Grosso) był pułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego, działaczem niepodległościowym oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 28 lutego 1892 roku w Myszkowicach, w rodzinie Edmunda i Leokadii z Lewandowskich. Pochodził z ubogiej linii magnackiego rodu Gonzagów – Myszkowskich, mając w posiadaniu folwark Myszkowice o powierzchni kilkudziesięciu hektarów, położony na obrzeżach Zagłębia Dąbrowskiego. Był osobą bardzo ambitną, co budziło podziw wśród jego kolegów.

W trakcie I wojny światowej brał udział w I Brygadzie Legionów Polskich, gdzie pełnił funkcję oficera 5 pułku piechoty Legionów. W lipcu 1916 roku, podczas bitwy pod Kostiuchnówką, objął dowództwo 8 kompanii po tym, jak ranny został por. Rapid. Kompania składała się z górali żywieckich, którzy nazywali siebie „Cańcokami”. 6 lipca, prowadząc atak na bagnety, doznał rany w kolano. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. Od 1 października 1917 do 18 sierpnia 1918 roku był dowódcą Klasy „C” w Szkole Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej.

Do końca lata 1919 roku przewodził Sekcji Wschód II Oddziału Sztabu Generalnego WP. Od września 1919 roku przebywał w Rydze jako specjalny delegat WP na Łotwie i w Estonii, gdzie przygotowywał współpracę wojskową tych krajów przeciwko bolszewikom. W grudniu 1919 roku został oficjalnie attaché wojskowym przy Poselstwie Polskim w Rydze, a 30 grudnia podpisał w imieniu Rzeczypospolitej umowę wojskową z Łotwą, co zaowocowało polsko-łotewską operacją Zima, prowadzącą do zajęcia Dyneburga.

W latach 1921–1922 uczestniczył w I Kursie Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu, zyskując „pełne kwalifikacje do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego”, został szefem sztabu 19 Dywizji Piechoty w Wilnie. W następnym roku pracował jako wykładowca w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W październiku 1924 roku przeniesiono go do 32 pułku piechoty w Modlinie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. W 1928 roku był I oficerem sztabu Inspektoratu Armii w Wilnie, gdzie dowodził gen. dyw. Edward Śmigły-Rydz. W czasie służby w W.S.Woj. w Warszawie był oficerem nadetatowym 7 pułku piechoty Legionów, a w Wilnie – 68 pułku piechoty. 1 stycznia 1929 roku prezydent RP, Ignacy Mościcki, nadał mu stopień pułkownika. W styczniu 1930 roku objął dowództwo 16 pułku piechoty Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie, a 13 października 1931 roku zastąpił płk. dypl. Emila Krukowicz-Przedrzymirskiego na stanowisku dowódcy piechoty dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie. 16 lutego 1935 roku został mianowany dowódcą 13 Kresowej Dywizji Piechoty w Równem. 28 stycznia 1938 roku prezydent RP zwolnił go z tego stanowiska, po czym objął funkcję pomocnika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu.

W czasie kampanii wrześniowej pełnił rolę zastępcy dowódcy etapów Armii „Pomorze” oraz dowódcy Oddziału Wydzielonego „Toruń”. 11 września, po objęciu dowództwa grupy operacyjnej przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza, został dowódcą etapów Armii „Poznań” i „Pomorze”. Po bitwie nad Bzurą we wrześniu 1939 roku trafił do niemieckiej niewoli, w której pozostawał do wiosny 1945 roku, m.in. w Oflagu VII A Murnau. W tym czasie generał Juliusz Rómmel wystawił mu negatywną opinię, określając go jako „element szkodliwy w armii” z powodu wykluczenia przez Oficerskie Sądy Honorowe. Po zakończeniu II wojny światowej przebywał na emigracji, najpierw we Francji, a później w Brazylii, gdzie zarządzał majątkiem Sanguszków.

Był dwukrotnie żonaty. W 1919 roku poślubił Anielę Szacherską, a w 1928 roku wziął drugi ślub z Heleną Ogórek, z którą miał dwie córki, Alicję i Irenę.

Zmarł tragicznie w Mato Grosso w 1956 roku.

Awanse

chorąży – 2 lipca 1915 roku
podporucznik – 28 kwietnia 1916 roku
porucznik – 1 listopada 1916 roku
kapitan
major – zweryfikowany 3 maja 1922 roku, ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 roku, z 159. lokatą w korpusie oficerów piechoty
podpułkownik – 31 marca 1924 roku, ze starszeństwem od 1 lipca 1923 roku, z 70. lokatą w korpusie oficerów piechoty
pułkownik – 1 stycznia 1929 roku, ze starszeństwem od 1 stycznia 1929 roku, z 12. lokatą w korpusie oficerów piechoty

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6609 – 17 maja 1922
Krzyż Niepodległości – 20 stycznia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1928 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”
Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy w 1921)
Złoty Krzyż Zasługi – 18 marca 1933 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 12 maja 1936
Odznaka 5 Pułku Piechoty Legionów
Order Krzyża Wolności I kategorii III klasy (Estonia, 1925)
Wielki Oficer Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1935)
Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa, 1921)
Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)
pruski Krzyż Żelazny 2. klasy – 12 maja 1917

Upamiętnienie

17 marca 2024 roku w Muzeum Marszałka Józefa Piłsudskiego w Sulejówku miała miejsce premiera filmu dokumentalnego w reżyserii Macieja Dancewicza pt. „Kapitan Myszkowski”.

Przypisy

Bibliografia

Myszkowski (Gonzaga-Myszkowski) Aleksander Zygmunt. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.37-2740 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-10].
Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Księga pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów szkół piechoty polskiej, Szkoła Podchorążych Piechoty, Ostrów-Komorowo 1930.
Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931.
Leon Berbecki, Pamiętniki generała broni Leona Berbeckiego, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1959, wyd. I.
Jerzy Kirchmayer, Pamiętniki, Książka i Wiedza, wyd. III, Warszawa 1975.
Konrad Ciechanowski, Armia „Pomorze”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1983, wyd. I, ISBN 83-11-06793-7.
Juliusz Rómmel, Generała Juliusza Rómmla opinie o wyższych oficerach WP, wstęp i oprac. Zbigniew Czerwiński, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1 (143), Warszawa 1993.