Aleksander Maria Zdanowicz
(ur. 26 lutego 1805, Bielkiewicze nad Ptyczą, powiat ihumeński, zm. 17 maja 1868, Wilno (na Zarzeczu)) – polski historyk, filolog, leksykograf, pedagog oraz autor podręczników.
Życiorys
Aleksander Zdanowicz urodził się w katolickiej rodzinie szlacheckiej Antoniego Zdanowicza w zaścianku Bielkiewicze, znajdującym się nad rzeką Ptyczą, w pobliżu miasta Ihumeń (obecnie Czerwień w Białorusi) w guberni mińskiej. Miał dwoje braci oraz siostrę. Swoją edukację rozpoczął w szkole parafialnej w Dudziczach, a następnie uczył się przez sześć lat w bazyliańskiej szkole w Ladach. Po tym okresie przez dwa lata pełnił rolę preceptora. W 1827 roku zainicjował studia filologiczne na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, które zakończył w 1831 roku. Po ukończeniu studiów otrzymał posadę nauczyciela w Instytucie Szlacheckim w Wilnie, gdzie w latach 1834–1849 uczył języka łacińskiego przez 15 lat. Około 1840 roku ożenił się z nauczycielką Emilią Piasecką, z którą miał czworo dzieci: Ignacego, bliźnięta Teresę i Henryka oraz Michalinę. Od 1849 do 1863 roku uczył historii. Po represjach związanych z powstaniem styczniowym stracił posadę nauczyciela. Jego syn Ignacy Zdanowicz (ur. 1841) został powieszony 1 grudnia 1863 roku na Placu Łukiskim w Wilnie za udział w powstaniu.
W 1859 roku dołączył do Wileńskiej Komisji Archeologicznej jako członek zwyczajny.
W ciągu swojej kariery opublikował jedenaście podręczników oraz stworzył siedem skryptów w formie rękopisów. Dokonał tłumaczenia trzech obszernych monografii historycznych Ivana Kajdanova (1782–1843) z języka rosyjskiego. Pracował w redakcji Kuryjera Wileńskiego, gdzie współpracował z Antonim Odyńcem i był jednym z redaktorów Słownika języka polskiego. Napisał również biografię generała Mariana Langewicza, który w marcu 1863 roku ogłosił się dyktatorem powstania styczniowego.
W nauczaniu historii polskiej zastosował mnemotechniczną „metodę polską“ opracowaną przez Antoniego Jaźwińskiego, opisaną w dziele Tablica chronograficzna, wydanej w Wilnie w 1845 roku.
Publikacje
- Dykcyjonarzyk francuzki z krótką informacyją wymawiania i rozmowami. Wilno 1829 i 1832.
- Grammatyka francuzka dla dzieci. Wilno 1830, 1839 i 1844.
- Abecadło albo elementarz francuzki dla dzieci. Wilno 1830 i 1840.
- Wypisy francuzkie dla dzieci, poczynających naukę tego języka. (dziewięć wydań od 1831 do 1859)
- Tablice regularnych koniugacyi łacińskich. Wilno 1837.
- Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwinskiego, obejmująca wykład nowej metody uczenia chronologii, jako też spis cesarzów i królów, w tablicy chronograficznej zawartych od N. C. do dnia dzisiejszego. Wilno 1845.
- Rys chronologiczno-historyczny państw nowożytnych od V wieku do dziś dnia, z kilku mapami i genealogijami, tudzież zbiorem pytań dla poczynających. Wilno 1844, 1853 i 1861.
- Objaśnienie chronologicznej tablicy, obejmującej porządek następstwa cesarzów i królów w XX narodach, od początku ery chrześcijańskiej do dnia obecnego. Wilno 1837.
- Szkic historyi polskiej dla dzieci z chromolitografijami. Wilno 1857, 1859 i 1862.
- Szkic historyi powszechnej. Wilno 1861.
- Historyja powszechna dla szkolnej młodzieży. (2 tomy), Wilno 1861 i Warszawa 1871.
- Dziesięć dni dyktatury. Wspomnienie z lat ubiegłych. Gorlice 1901.
- Przekłady z języka rosyjskiego
- Historyja powszechna krótko zebrana przez Kajdanowa. (3 tomy), Wilno 1845.
- Historyja średnich wieków. Wilno 1845.
- Historyja nowych wieków. Wilno 1846.
Rękopisy i skrypty
- Historyja literatury polskiej dla młodzieży żeńskiej.
- Geografija dawnej Polski ze szczególnym względem na jej stronę historyczną i malowniczą.
- O organizacyi rządu, starożytnej Polski.
- Kosmografija dla pensyi żeńskich.
- Przegląd systematyczny całego obszaru wiedzy ludzkiej.
- Nauka praktyczna języka łacińskiego dla dzieci.
- Panowanie Stanisława Poniatowskiego, podług najnowszych źródeł, dla młodzieży.
Przypisy
Bibliografia
- Encyklopedia Powszechna, tom 28, Warszawa 1868, s. 423–426.
- Stanisław Kościałkowski: Aleksander Zdanowicz 1805–1868. Zarys biograficzny. Wilno 1918.
- Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, tom XXXI-XXXII, (Instygator-Joel Manuel). Warszawa: Drukarnia Aleksandra Tadeusza Jezierskiego, 1903, s. 783–784.
