Aleksander z Aleksandrii, znany jako Swiatitiel Aleksandr, archijepiskop Aleksandrijski (urodzony około 250 roku w północnym Egipcie, zmarły około 326 roku w Aleksandrii) – pełnił funkcję biskupa Aleksandrii w latach 313–326, będąc następcą Achillasa. Był zdecydowanym obrońcą nauki Kościoła o Chrystusie, sprzeciwiającym się poglądom Ariusza. Jest świętym Kościoła katolickiego oraz prawosławnego, czczonym również przez Syryjski i Koptyjski Kościół Ortodoksyjny.
Życiorys
Od wczesnych lat młodości Aleksander poświęcił się służbie Kościołowi. Zajmował wyróżniające miejsce wśród aleksandryjskiego kleru, a po śmierci biskupa Achillasa w 313 roku, został wybrany na jego następcę. Jego zasługą było jako pierwszy dostrzeganie błędów Ariusza, które zdecydowanie zwalczał. Gdy Ariusz zaczął publicznie głosić swoją mylną naukę, twierdząc, że Jezus nie jest naturalnym Synem Bożym, lecz jedynie Synem przez adopcję, Aleksander zwołał w Aleksandrii synod w 320 roku, na którym nauka Ariusza została potępiona, a sam Ariusz wykluczony ze społeczności kościelnej. Ta sama nauka została potępiona podczas pierwszego soboru powszechnego w Nicei w 325 roku, w którym Aleksander brał udział. Na soborze w imieniu św. Aleksandra przemawiał diakon Kościoła aleksandryjskiego, św. Atanazy, udowadniając błędy Ariusza, które zostały potępione.
Aleksander, prawdopodobnie jako pierwszy, użył w oficjalnym dokumencie kościelnym (list okólny do biskupów) tytułu Theotokos w odniesieniu do Maryi z Nazaretu.
Św. Aleksander wyróżniał się także jako administrator i duszpasterz. Wzniósł w Aleksandrii największy kościół ku czci św. Teonasa (zm. 300). Zwołał synod biskupów z Egiptu i Libii w 320 roku. Pozostawił również 70 listów do różnych hierarchów, które stanowią cenne źródło dokumentacyjne. Wśród nich znajdował się list do cesarza Konstantyna I Wielkiego z prośbą o zwołanie soboru powszechnego, co miało miejsce w 325 roku.
Aleksander zmarł prawdopodobnie w lutym 326 lub 328 roku, jednak według Martyrologium Rzymskiego sprzed II soboru watykańskiego, jego wspomnienie przypada na 17 lub 18 kwietnia.
Kult
Kult św. Aleksandra ma charakter powszechny, mimo że jego postać uległa pewnemu zapomnieniu.
Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 26 lutego (dawniej 17 kwietnia).
Kościoły wschodnie, ze względu na liturgię według kalendarza juliańskiego, wspominają św. Aleksandra:
- kościoły greckokatolickie – 20 maja/2 czerwca, co odpowiada 2 czerwca według kalendarza gregoriańskiego (dzień zwołania soboru nicejskiego, 20 maja 325),
- Kościół prawosławny, syryjski – 29 maja/11 czerwca, co odpowiada 11 czerwca,
- Kościół koptyjski – według prawosławnej liturgii 17 kwietnia (30 kwietnia według kalendarza gregoriańskiego), co odpowiada 22. paremoude według kalendarza koptyjskiego.
Ikonografia
W ikonografii św. Aleksander jest przedstawiany w stroju biskupa. Jego atrybutem jest rylec, symbolizujący jego działalność pisarską.
Zobacz też
- modlitwa za wstawiennictwem świętego
- święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- święci prawosławni
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Święty Aleksander, biskup na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 25.01.2011]
św. Aleksander, arcybiskup Aleksandrii na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
Alexander von Alexandrien – Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (niem.).
Józef Marecki, Lucyna Rotter: Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83242-0910-1.
