Aleksander Woyde (23 lipca 1860 w Zabłudowie – 21 września 1925 w Warszawie) był historykiem, archiwistą oraz bibliotekarzem.
Życiorys
Aleksander Woyde był potomkiem Maurycego Woyde (1820–1896), administratora dóbr Radziwiłłów w Zabłudowie, oraz Aleksandry z Spleszyńskich (zm. 1913). Był najstarszym wnukiem profesora Uniwersytetu Warszawskiego, Maurycego Woyde. Jego dziadek ze strony matki, ks. superintendent Józef Spleszyński, oraz obie rodziny miały wyznanie ewangelicko-reformowane. Po ukończeniu studiów w Instytucie Technologicznym w Petersburgu, nie pracował jako inżynier, lecz zajął się archiwistyką i bibliotekarstwem. Od 1893 roku aż do swojej śmierci pełnił funkcję kierownika biblioteki parafii ewangelicko-reformowanej przy ul. Leszno w Warszawie, a od 1902 roku również kierował archiwum parafialnym. Udało mu się uporządkować zbiory biblioteki (w 1917 roku liczyła około 17 tysięcy woluminów), stworzył katalog alfabetyczny oraz katalog rzeczowy, a także prowadził staranną politykę gromadzenia zbiorów. Dodatkowo współpracował jako wolontariusz z Biblioteką Publiczną w Warszawie, późniejszą Biblioteką Publiczną m.st. Warszawy, wspierając ją w katalogowaniu i inwentaryzacji rękopisów. Był członkiem Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie.
W 1919 roku Woyde objął stanowisko docenta historii Reformacji na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. W ostatnich latach swojego życia opublikował dwa nieznane wcześniej rękopisy dotyczące historii Reformacji w Polsce (1922). Wcześniej wydał Trzy modlitwy synodalne synodów prowincjonalnych reformowanych z lat 1789 i 1743 (1904) oraz był członkiem Komitetu Redakcyjnego serii Monumenta Reformationis Polonicae et Lithuanicae, która ukazywała się od 1908 roku pod kierunkiem Henryka Merczynga. Ponadto opublikował bibliografię dzieł Mikołaja Reja (w: Tarcza wiary, 1905).
Woyde zgromadził bogatą kolekcję archiwaliów i rękopisów, która pierwotnie została przekazana do archiwum parafii ewangelicko-reformowanej w Warszawie, a obecnie znajduje się w Dziale Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
Aleksander Woyde był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z kuzynką Stefanią Spleszyńską (1867-1914) oraz po raz drugi z Zofią z Dawidów Świdową (od 1919 roku). Miał córkę, Stefanię (1890-1978), zamężną za Zdrodowskiego. Zmarł w wyniku samobójstwa z powodu problemów finansowych. Został pochowany obok swoich rodziców oraz stryja, generała Karola Augusta, na cmentarzu kalwińskim w Warszawie (K,2,7).
Bibliografia
- Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. I – III, Warszawa 1932-1935
- Jadwiga i Eugeniusz Szulcowie, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, Warszawa 1989
- Jerzy Starnawski, Aleksander Woyde, [w:] Słownik badaczy literatury polskiej, tom V (redaktor Jerzy Starnawski), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002, s. 344
- Maria Włodarczyk-Czujowa, Aleksander Woyde, [w:] Słownik pracowników książki polskiej (pod redakcją Ireny Treichel), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Łódź 1972, s. 986
