Aleksander Piotr Wilkoń
Aleksander Piotr Wilkoń (urodzony 23 marca 1935 roku w Bogucicach koło Wieliczki, zmarł 16 marca 2022 roku w Sosnowcu) był polskim językoznawcą. Jego zainteresowania naukowe obejmowały takie dziedziny jak: stylistyka, językoznawstwo polskie, filologia słowiańska, dzieje języka polskiego oraz kulturoznawstwo. Był autorem wielu artykułów dotyczących polszczyzny w twórczości Żeromskiego oraz onomastyki stylistycznej.
Był synem Piotra i Karoliny. Jego ojciec pracował jako urzędnik kolejowy, był członkiem Delegatury na Kraj okręgu tarnowskiego Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie oraz współtwórcą lokalnego ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Jego babka miała przyrodniego brata, którym był polski wynalazca i samouk, Jan Szczepanik (1872-1926). Aleksander miał czworo rodzeństwa: Józefa (grafika i ilustratora książek), Stanisława (doktora nauk medycznych, dyrektora oddziału chorób wewnętrznych w Szpitalu im. Stefana Żeromskiego w Nowej Hucie), Jadwigę (profesora nauk przyrodniczych, specjalizującą się w botanice) oraz Marię (inżyniera-chemika w Oświęcimiu) i Ludmiłę (ekonomistkę, zastępcę dyrektora Okręgowego Oddziału Narodowego Banku Polskiego w Krakowie).
Uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy dotyczącej onomastyki literackiej pt. „Nazewnictwo w twórczości Stefana Żeromskiego”. Habilitację zdobył na Uniwersytecie Śląskim, a w 1992 roku otrzymał nominację na profesora.
W swojej karierze zawodowej pracował w różnych instytucjach, takich jak uniwersytet w Nancy (1969–1972), Sorbona w Paryżu (1990–1994), Instituto Universitario Orientale w Neapolu (1994–2005) oraz w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Tarnowie (2007-2018). Od 1980 roku był związany z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, gdzie pełnił szereg ról, w tym dziekana Wydziału Filologicznego (1980–1981), kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego (1982–1989) oraz dyrektora Instytutu Języka Polskiego (1986–1989).
Był także założycielem oraz redaktorem serii naukowej „Język artystyczny”. Otrzymał wiele nagród i odznaczeń, w tym Krzyż Kawalerski oraz Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. W 2010 roku został uhonorowany tytułem Honorowego Profesora Uniwersytetu Śląskiego.
Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Sosnowcu przy alei Mireckiego.
Wybrana twórczość
- Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego. Wrocław 1970.
- Historia literatury polskiej w zarysie, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
- Dejiny poľskej literatury. Red. M. Stępień, A. Wilkoń. Tłum. Ján Sedlák. Bratislava 1987, s. 5–26.
- Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wyd. 1. Katowice 1987. Wyd. 2. Katowice 2000.
- Język artystyczny. Studia i szkice. Katowice 1999.
- Spójność i struktura tekstu: wstęp do lingwistyki tekstu. Kraków 2000.
- Trwanie a zmiana w języku. „LingVaria” 2010, nr 2, s. 69–74.
- Tradycja w języku. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linquistica” VI: Dialog z tradycją. Cz. 1. Kraków 2011, s. 5–11.
