Aleksander Wereszko ps. „Roch”
Aleksander Wereszko, znany również jako „Roch”, urodził się 11 stycznia 1917 roku w Zakanalu, a zmarł 20 lipca 1999 roku. Był on majorem oraz członkiem Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej. Pełnił funkcję komendanta Rejonu II oraz VII obwodu Biała Podlaska w okręgu Lublin, a później w Ruchu Oporu Armii Krajowej i WiN, gdzie dowodził podobwodami Małgorzata i Sława. W ciągu swojego życia był aresztowany przez NKWD, Gestapo oraz UB.
Życiorys
Był synem Józefa i Anny z domu Czurak. W 1936 roku ukończył Seminarium Nauczycielskie w Leśnej Podlaskiej, po czym przystąpił do służby w Wojsku Polskim. W 22 pułku piechoty przeszedł dywizyjny kurs podchorążych rezerwy piechoty, a następnie został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie.
Po wybuchu II wojny światowej został przydzielony do 114 pułku piechoty, gdzie brał udział w walkach na granicy z Prusami Wschodnimi oraz w lasach nadbużańskich. Został ranny, jednak udało mu się powrócić do rodzinnego domu. Następnie został aresztowany przez Gestapo i poddany brutalnym przesłuchaniom. Z powodu odniesionej rany trafił do szpitala w Międzyrzecu Podlaskim, z którego udało mu się uciec. W marcu 1940 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i objął stanowisko zastępcy dowódcy placówki Zakanale. Po raz kolejny został aresztowany przez Niemców, lecz dzięki przekupieniu strażników udało mu się uwolnić. Rozpoczął organizację Rejonu I, II i III ZWZ, dowodząc akcjami zbrojnymi przeciwko niemieckiej administracji oraz wojskom. Wziął udział w akcji „Burza” i przyczynił się do oczyszczenia rejonu z pozostałości niemieckich sił.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej postanowił pozostać w konspiracji, współpracując ze Stefanem Wyrzykowskim, Leonardem Duniczem oraz Robertem Domańskim, tworząc Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK). 15 września 1944 roku został aresztowany i trafił do więzienia na ul. Prostej w Bielsku. 6 października został uwolniony przez oddział Roberta Domańskiego. Następnie zaangażował się w działalność Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość i został mianowany komendantem Podobwodu WiN „Małgorzata”. Aresztowany ponownie, 30 maja 1947 roku został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie na pięć lat więzienia, jednak odzyskał wolność 31 maja 1947 roku na mocy amnestii.
W 1947 roku wyjechał na ziemie odzyskane, najpierw do Szczecina, a później do Wierzchowa Pomorskiego. Jako weteran podziemia był stale inwigilowany przez aparat bezpieczeństwa PRL. W 1980 roku przeszedł na emeryturę i stał się popularyzatorem wiedzy o polskim podziemiu antykomunistycznym, a także inicjatorem upamiętniania miejsc, gdzie walczyli żołnierze AK w obwodzie Biała Podlaska.
Życie prywatne
25 października 1945 roku ożenił się z Wandą Marciniak, z którą miał siedmioro dzieci: Artura, Elżbietę, Jerzego, Andrzeja, Annę, Izabellę oraz Teresę.
Dorobek pisarski
- W szeregach walczącego Podlasia. Zapiski oficera Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość 1939-1947
- Dyskusja, [w:] Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia pod red. T. Wasilewskiego i T. Krawczaka, Biała Podlaska 1990, s. 637-648.
- Rejon II Obwodu AK Biała Podlaska (Placówki: Hołowczyce, Konstantynów, Leśna Podlaska), [w:] Armia Krajowa na środkowej i południowej Lubelszczyźnie i Podlasiu pod red. T. Strzembosza, Lublin 1993, s. 268-278.
- Z moich wspomnień, Rocznik Międzyrzecki, T. IX, R. 1977 s. 130-135.
- Z nieznanych kart ruchu oporu wspomnienia z pierwszego roku konspiracji, Rocznik Międzyrzecki, T. X, R. 1978, s. 176-185.
- Z kart ruchu oporu międzyrzeczyzny – Józef Marciniak, R.M. T.VI, R.1994, s. 190-197.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Krzyż Partyzancki
- Krzyż Armii Krajowej
- Krzyż Kampanii Wrześniowej
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Bibliografia
- Tablica w kościele pw. św. Elżbiety w Konstantynowie
- WERESZKO Aleksander (1917-1999). Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza. [dostęp 2022-10-25]. (pol.).
