Aleksander Waszkiewicz

Aleksander Waszkiewicz

Aleksander Waszkiewicz (ros. Александр Александрович Вашкевич; ur. 11?/24 sierpnia 1901 w Białowieży, zm. 22 kwietnia 1945 w pobliżu Stiftswiese, obecnie Thräna k. Hohendubrau) był Białorusinem, pułkownikiem Armii Czerwonej oraz generałem brygady Wojska Polskiego (ludowego), a także Bohaterem Związku Radzieckiego.

Życiorys

Urodził się na Stoczku w Białowieży w prawosławnej, chłopskiej rodzinie Aleksandra i Pelagii Waszkiewiczów. Posiadał wykształcenie ogólne, kończąc osiem klas szkoły podstawowej. W 1919 roku wstąpił do Armii Czerwonej, a swoje wykształcenie wojskowe zdobywał w dywizyjnej szkole ckm 27 DS w latach październik 1919 – kwiecień 1920. Brał udział w wojnie domowej w szeregach Armii Czerwonej, a w latach 1922–1924 uczył się w szkole oficerskiej w Smoleńsku. Po ukończeniu szkoły, jako podporucznik, dowodził plutonem, a w latach 1934–1936 pełnił funkcję szefa sztabu pułku. W latach 1938–1942 był szefem oddziału szkolenia w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego w Moskwie, gdzie jednocześnie kontynuował naukę i ukończył ją w 1942 roku.

Od 15 sierpnia 1942 do 2 lutego 1943 dowodził 793 pułkiem strzeleckim 213 Dywizji Strzeleckiej (II formowania). Następnie, od 2 do 15 lutego 1943, kierował 182 pułkiem strzelców górskich 68 Dywizji Strzelców Górskich, a od 22 czerwca 1943 do 23 lipca 1944 był dowódcą 797 pułku strzelców 232 Dywizji Strzeleckiej (II formowania). Po tym okresie został zastępcą dowódcy 116 Dywizji Strzeleckiej.

We wrześniu 1944 przeszedł do Wojska Polskiego, mając wówczas stopień pułkownika. 22 września 1944 został organizatorem i dowódcą 5 Dywizji Piechoty. 3 listopada 1944 Krajowa Rada Narodowa mianowała go generałem brygady. Dywizja pod jego dowództwem uczestniczyła w intensywnych walkach pod Budziszynem w kwietniu 1945 roku. W dniu 21 kwietnia 1945, podczas tych starć, sztab 5 Dywizji Piechoty został otoczony przez niemieckie wojska atakujące z północy i południa, między miejscowościami Tauer a Förstgen. Na początku próbował wraz z grupą żołnierzy przebić się na wschód do pozycji 7 DP, a gdy to okazało się niemożliwe, przemieszczał się lasami w kierunku południowym. Po raz ostatni widziano go przed południem 22 kwietnia 1945, gdy wydawał rozkazy swoim podkomendnym. Data jego śmierci nie jest dokładnie znana. Prawdopodobnie 22 kwietnia 1945 został ranny w walce, a następnie wzięty do niewoli, poddany torturom i zamordowany. Zmasakrowane zwłoki odnaleziono dopiero 4 maja w lesie w pobliżu Stiftswiese (obecnie Thräna k. Hohendubrau). Został pochowany 28 maja 1945 roku w Warszawie w parku Ujazdowskim, a wkrótce jego ciało przeniesiono na cmentarz Wojskowy na Powązkach do Alei Zasłużonych (kwatera A27-tuje-16/17).

11 lipca 1945 roku pośmiertnie awansowano go na generała majora Armii Czerwonej.

Za męstwo wykazane podczas forsowania Dniepru w 1943 roku, 28 października 1943 roku został odznaczony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego, Medalem Złotej Gwiazdy oraz Orderem Lenina. Otrzymał również Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie w 1943), Order Czerwonej Gwiazdy, Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” (1938), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 stycznia 1945) oraz pośmiertnie Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (11 maja 1945).

Aleksander Waszkiewicz był patronem:

• 5 Saskiej Dywizji Pancernej w Gubinie.
• Oficerskiej Szkoły Samochodowej w Pile.
• Wyższej Oficerskiej Szkoły Samochodowej w Pile.
• Liceum Ogólnokształcącego w Głownie k. Łodzi.
• Szkoły Podstawowej nr 289 w Warszawie (od 1998 nosi imię Henryka Sienkiewicza).
• Szkoły Podstawowej nr 3 w Gubinie.
• Szkoły Podstawowej nr 8 w Nowej Soli.
• Szkoły Podstawowej nr 47 we Wrocławiu.
• Szkoły Podstawowej nr 4 w Łukowie.

W czasach PRL był patronem jednej z ulic w Zielonej Górze, na osiedlu Łużyckim (aktualnie ulica ta nosi imię Edwarda Śmigłego-Rydza). Do 2017 roku był również patronem jednej z głównych ulic Międzyrzecza. W latach 1974–2017 jego imię nosiła główna ulica w Białowieży, przy której znajdował się jego rodzinny dom (31 sierpnia 2017 roku przywrócono jej historyczną nazwę Stoczek). Był także patronem jednej z ulic w Ursusie, która w 1990 roku została przemianowana na ulicę Plutonu Torpedy.

Życie prywatne

Aleksander Waszkiewicz był żonaty z Anielą, a małżeństwo miało córkę.

Przypisy

Bibliografia

Edward JanE.J. Nalepa, Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943-1968, Warszawa: Bellona, 1995, ISBN 83-11-08353-3, OCLC 830273795. Brak numerów stron w książce.

Maciej Szczurowski, Dowódcy Wojska Polskiego na froncie wschodnim 1943–1945. Słownik biograficzny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1996, wyd. II uzupełnione, ISBN 83-87103-08-X.

Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990, t. IV:S-Z, Toruń 2010.

http://www.lubanski.eu/rzez-na-luzycach-68-rocznica-forsowania-nysy-luzyckiej/

Linki zewnętrzne

Pogrzeb generała Waszkiewicza w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.