Aleksander Feliks Marceli Hieronim Wasiutyński (urodzony 13 grudnia 1859 w Lisowicach, zmarły 17 października 1944 w Wodzisławiu) był profesorem Politechniki Warszawskiej oraz uznawanym na całym świecie specjalistą w dziedzinie kolejnictwa. Był pionierem badań dotyczących torów kolejowych podczas jazdy pociągów, a także autorem koncepcji przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego oraz budowy linii średnicowej w stolicy.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Leonarda Wojciecha (1816–1899), ziemianina, oraz Heleny Rozalii z Bentkowskich (1828–1898). W 1879 roku ukończył IV Gimnazjum Miejskie w Warszawie, gdzie zdał maturę. Następnie przez rok studiował matematykę na rosyjskim Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, a w 1880 roku rozpoczął naukę w Instytucie Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, który ukończył w 1884 roku.
Po uzyskaniu tytułu inżyniera komunikacji podjął pracę przy budowie kolei, co umożliwiło mu praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy teoretycznej. Brał udział w budowie różnych linii kolejowych, takich jak Iwangorod (dzisiaj Dęblin) – Dąbrowa Górnicza, Łuniniec – Homel, Siedlce – Małkinia oraz Kursk – Charków – Azowsk.
W ciągu wielu lat pracował w Wydziale Drogowym Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, gdzie zorganizował stałą stację doświadczalną. Prowadził systematyczne badania nad trakcją kolejową, stosując fotografię do dokładnych pomiarów ugięcia i odkształcenia toru pod wpływem obciążeń od pociągów. Zainicjował badania nad zmianami szyn wykorzystywanych w ruchu kolejowym, co doprowadziło do opracowania innowacyjnych metod zabezpieczeń ruchu kolejowego oraz trzech nowych typów szyn.
Od 1889 roku był członkiem Zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1899 roku uzyskał tytuł adiunkta w Instytucie Inżynierów Komunikacji, otrzymując równocześnie nagrodę Petersburskiego Towarzystwa Technicznego oraz odznakę zaszczytną Stowarzyszenia Inżynierów Komunikacji. Rok później, podczas Wystawy Powszechnej w Paryżu w 1900 roku, został odznaczony złotym medalem za swoją metodę badań torów kolejowych. W 1910 roku opublikował swoje największe dzieło, podręcznik pt. Drogi żelazne.
W 1901 roku został nominowany na profesora nadzwyczajnego w Instytucie Politechnicznym w Warszawie, a w 1909 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego w dziedzinie dróg żelaznych. Dodatkowo wykładał kolejnictwo w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie.
Był autorem projektu kolei średnicowej w Warszawie w 1919 roku. Od początku lat 30. XX wieku pełnił funkcję wiceprezesa, a później prezesa Akademii Nauk Technicznych. W 1930 roku został przewodniczącym Wydziału Nauk Technicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Równocześnie zajmował się pracami sądu konkursowego przy budowie Dworca Głównego w Warszawie, był również zastępcą przewodniczącego Rady Technicznej przy Ministerstwie Komunikacji oraz projektował linię kolejową średnicową w Warszawie. Od 1934 roku prowadził wykłady na Politechnice Lwowskiej, uzyskując doktorat honoris causa tej uczelni oraz tytuł honorowego profesora Politechniki Warszawskiej. Posiadał także tytuł honorowego członka Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych oraz Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie.
Po wywiezieniu z Warszawy 5 października 1944 roku po powstaniu warszawskim, zmarł z wyczerpania w dniu 17 października 1944 roku w Wodzisławiu k. Jędrzejowa. Został pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 183-2-12,13).
Od 1892 roku był w związku małżeńskim z Klotyldą z Romockich (1874–1963), z którą miał pięcioro dzieci:
- Andrzej (ur. 16 listopada 1894 w Warszawie, zm. 22 września 1920 w Berżnikach), podporucznik Wojska Polskiego, dowódca 2. kompanii 1 Pułku Piechoty Legionów, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości (20 grudnia 1932) oraz Krzyżem Walecznych. W 1918 roku był więziony przez Niemców w Brześciu, a także był słuchaczem III kursu wydziału inżynierii City and Guilds of London Institute.
- Maria Józefa (1897–1988), zamężna z Bronisławem Stawiskim de Godziątowy.
- Anna Danuta (1900–1991), zamężna z Wincentym Sebastianem Reklewskim de Rekle.
- Zbigniew (1902–1974), profesor Politechniki Warszawskiej.
- Jeremi (1907–2005), filozof i astrofizyk.
Członkostwa
- członek założyciel Akademii Nauk Technicznych (1930–1933 wiceprezes, 1933–1939 prezes)
- członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1930), przewodniczący Wydziału Nauk Technicznych
- członek honorowy Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych
- członek honorowy Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)
- Złoty Krzyż Zasługi (13 czerwca 1930)
Nagrody, wyróżnienia
- Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu za metody badań odkształceń torów kolejowych (1900)
- Doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej (1925)
- honorowy profesor Politechniki Warszawskiej (1937)
Ważniejsze publikacje
Najważniejszym dziełem Aleksandra Wasiutyńskiego był podręcznik Drogi Żelazne:
- Drogi żelazne (skład gł. E. Wende, Warszawa, 1910) – pierwsze wydanie liczące 471 stron
- Drogi żelazne (Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1925) – drugie wydanie, uzupełnione, liczące 679 stron
Był również autorem ponad 100 artykułów prasowych oraz blisko 40 prac naukowych, w tym:
- Obserwacye nad chwilowemi odkształceniami budowy wierzchniej toru na drodze żelaznej Warsz. – Wiedeńskiej (Warszawa, 1899)
- W sprawie dojazdu do trzeciego mostu miejskiego (Warszawa, 1911)
- Przebudowa węzła kolejowego warszawskiego (Warszawa, 1921)
- Konkurencja ruchu samochodowego (Warszawa, 1930)
Przypisy
Bibliografia
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
Linki zewnętrzne
