Aleksander Wasilewski (urodzony 1 marca 1878 roku w Chrapanówce, majątek w powiecie iłłuksztańskim, zmarł 11 sierpnia 1924 roku w Warszawie) był polskim lekarzem, bakteriologiem oraz epidemiologiem. Jego działalność obejmowała badania oraz zwalczanie epidemii dżumy w Kraju Zabajkalskim, a także był autorem licznych prac naukowych.
Życiorys
W Petersburgu rozpoczął naukę w gimnazjum, jednak musiał je przerwać z powodu trudności finansowych. W Dyneburgu uczestniczył w tajnym nauczaniu, co doprowadziło do jego aresztowania i osadzenia w więzieniu. Po odzyskaniu wolności kontynuował pracę w tajnym nauczaniu w Witebsku w latach 1901–1905. Maturę zdał w Iłaćmie (gubernia tambowska) w 1905 roku, otrzymując urzędowe „Zaświadczenie Lojalności”.
Studia odbył na Uniwersytecie Moskiewskim w latach 1905–1911, na wydziale lekarskim. Po ich ukończeniu przeszedł sześciomiesięczny staż w Instytucie Bakteriologicznym im. Gieorgija Gabryczewskiego. W latach 1911–1914 odbył obowiązkową służbę wojskową w pracowni bakteriologicznej Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, a od 1913 roku był prosektorem w Okręgowym Moskiewskim Szpitalu Psychiatrycznym. Po zakończeniu służby wojskowej pracował w stacji pasteurowskiej w Mińsku. W 1914 roku przeniesiono go do Czyty na stanowisko zastępcy kierownika laboratorium bakteriologicznego przy Stacji Antydżumowej na Syberii. Po częściowym zniszczeniu stacji oraz śmierci poprzedniego kierownika w wyniku rewolucji październikowej, w 1917 roku objął jej kierownictwo. W tym czasie, po wybuchu I wojny światowej, został zmobilizowany i pracował w szpitalu wojskowym oraz Stacji Antydżumowej do 1920 roku.
W 1918 roku dołączył do 5 Dywizji Strzelców Polskich jako lekarz w pociągu wojskowym nr 9. Po rozbiciu dywizji pod stacją kolejową Klukwiennaja (7 stycznia 1920), udało mu się z częścią żołnierzy dotrzeć do Harbina w Mandżurii. Tam, pod auspicjami, założył stację pasteurowską z sześcioma działami naukowymi, angażując się również w działalność Polskiego Czerwonego Krzyża oraz prowadząc praktykę lekarską. Przed powrotem do Polski w marcu 1921 roku przygotował szczepionki dla Warszawy, które zabrał ze sobą.
Po powrocie do Polski rozpoczął pracę w Miejskim Instytucie Higieny w Warszawie jako kierownik pracowni bakteriologicznej (1921). W kolejnych latach prowadził badania nad występowaniem zarodźca malarii w okolicach Warszawy. W 1923 roku uzyskał obywatelstwo polskie oraz doktorat za całokształt działalności naukowej na Uniwersytecie Poznańskim.
Zmarł 11 sierpnia 1924 roku w Warszawie w trakcie pracy, w wyniku krwawienia spowodowanego chorobą wrzodową. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 99, rząd 2, miejsce 6).
Po jego śmierci powołano „Komitet w celu uczczenia śp. dr. med. Aleksandra Wasilewskiego”, który na początku zajął się opieką nad jego rodziną, a następnie przygotowaniem do publikacji prac Aleksandra Wasilewskiego, które pozostawił w rękopisach. Zbiór prac, pod redakcją prof. Romana Nitscha (z wyjątkiem trzech), wydano w streszczeniu.
Życie prywatne
Aleksander Wasilewski był synem Ludwika Wasilewskiego i Józefy z domu Pieślak. W wieku 8 lat stracił rodziców. W 1908 roku ożenił się z Barbarą Kołaczyńską (zm. 1958) i miał czworo dzieci. Jego syn Leon Witold (1910–1940) był podporucznikiem WP i studentem matematyki, zginął w wyniku zbrodni katyńskiej. Córka Halina (1911–1929) oraz córka Wanda Maria (1913–1939), lekarz, ciężko ranna podczas wojny obronnej Polski, zmarła w szpitalu. Najmłodsza córka, Jadwiga Jantar (1918–2000), była fizykiem i nauczycielem w IV Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza oraz działaczką NSZZ „Solidarność”.
Publikacje
Aleksander Wasilewski był autorem ponad 68 publikacji, w tym:
- Endemiczne siedliska dżumy w kraju Zabajkalskim,
- Bobaki a dżuma w Kraju Zabajkalskim,
- O zimmnicy na Kresach Wschodnich (referat wygłoszony na II zjeździe lekarzy i działaczy sanitarnych miejskich w Łucku w 1924 roku),
- Z życia komarów w związku z malarią w Polsce.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Zofia Lech: Dr med. Aleksander Wasilewski (1878–1924). Ancy-Le-Libre: Mémoires Pharmaceutiques, 1991. ISBN 2-908446-05-7.
Zofia Lech. Dr med. Aleksander Wasilewski – bakteriolog (1878–1924). „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”. 56 (4), s. 359–374, 1993. PMID: 11638616.
Linki zewnętrzne
Prace Aleksandra Wasilewskiego. Poznań: Wydawnictwo Nowin Lekarskich staraniem Komitetu w celu uczczenia śp. dr. med. Aleksandra Wasilewskiego, 1927. Brak numerów stron w książce.
