Aleksander von Broemsen, właściwie Alexander Gustav Robert von Brömsen, znany także jako Bremsen, Brehmsen, Bremzen (ros. Александр Густавович фон Бремзен), urodził się 6 października?/18 października 1824 roku w Ķeipene, a zmarł 21 stycznia?/2 lutego 1881 w Warszawie. Był baronem oraz generałem majorem Armii Imperium Rosyjskiego.
Życiorys
Lata 1862–1865
Od 1862 roku pełnił funkcję adiutanta Generalnej Guberni Noworosji oraz adiutanta namiestnika Aleksandra Ludersa. W tym samym roku schwytał Ludwika Jaroszyńskiego, sprawcę zamachu na księcia Konstantego. Od 1862 roku uczestniczył również w wojskowej komisji śledczej, zajmującej się sprawami porucznika Iwana Amholda, Piotra Śliwickiego oraz żołnierzy oskarżonych o propagowanie nielegalnych idei w armii. Z uwagi na swoje brutalne metody, został wyznaczony na oficera ds. specjalnych przy komendancie oddziałów gwardii w Warszawie oraz naczelnym wojskowym warszawskiego okręgu, baronie Andrieju Korfie.
W styczniu 1863 roku dowodził oddziałem, który ścigał młodzież uciekającą przed branką w lasach kampinoskich. W tym samym roku został naczelnikiem wojennym okręgu kolei warszawsko-łowickiej w Skierniewicach, a w czerwcu objął funkcję pomocnika naczelnika wojennego okręgu kolei warszawsko-wiedeńskiej w Piotrkowie Trybunalskim.
W 1863 roku Broemsen brał udział w bitwach przeciwko powstańcom styczniowym, w tym w przegranych: 23 maja pod Niewieszem z oddziałami płk. Kajetana Słupskiego oraz 28 maja w bitwie pod Grochowami z oddziałami Edmunda Calliera. Dnia 29 sierpnia 1863 roku odniósł zwycięstwo w bitwie pod Kruszyną, gdzie wspólnie z majorem Klodtem pokonał oddziały powstańcze generała Edmunda Taczanowskiego.
2 lipca 1863 roku, na mocy rozkazu księcia Konstantego, utworzono łódzki okręg wojenny, tj. „Okręg miasta Łodzi i okolic” (od 1864 roku Okręg wojenny miasta Łodzi, okolic i powiatu sieradzkiego). Na naczelnika wojennego Łodzi wyznaczono pułkownika Aleksandra von Broemsena, który podlegał naczelnika kaliskiego okręgu wojennego, mimo że Łódź znajdowała się w granicach guberni warszawskiej. Z jego inicjatywy w Łodzi powstała komisja wojenno-śledcza oraz wojenno-sądowa, co dało mu prawo do zatwierdzania wyroków śmierci oraz szerokie kompetencje w sprawach śledczych i sądowych. Miał władzę do nakładania surowych kar, takich jak kara śmierci, katorga, czy zesłanie na Syberię, a także do ustanawiania kar poprawczych.
Broemsen miał również pod swoją kontrolą policję oraz urząd miejski Łodzi, a także brał udział w egzekucjach, w tym wykonywaniu wyroków na dezerterach z Armii Rosyjskiej, którzy przyłączyli się do powstańców. Dzięki wprowadzonemu systemowi wojskowo-policyjnemu skutecznie tłumił działania powstańcze, a jego decyzje doprowadziły do zwiększenia garnizonu wojskowego i liczby policjantów w Łodzi. Jego inicjatywy doprowadziły do powstania pierwszej łódzkiej gazety „Łodźer Anzieger”, która z czasem przekształciła się w „Lodzer Zeitung”, mającej na celu efektywniejsze rozpowszechnianie postanowień Broemsena.
Wyroki i kary wydane przez Broemsena
W okresie rządów Broemsena, sąd wojenny wydał 17 wyroków śmierci, 56 wyroków na zesłanie na katorgę, 14 na zesłanie na Syberię, 21 skierowań do rot aresztanckich oraz 131 wyroków robót publicznych. Ponadto setki osób znalazły się pod nadzorem policyjnym, a szczególnie dotkliwe kary dotknęły członków oddziałów Józefa Dworzaczka i Józefa Sawickiego, w tym uczestników bitwy pod Dobrą. Wyroki wykonywano zazwyczaj w lesie Grabinka w Grabinie oraz na Rynku Bałuckim.
Na polecenie Broemsena, ksiądz i radny miejski Wojciech Jakubowicz został odwołany z funkcji radnego i zesłany do guberni kazańskiej z powodu swojej działalności patriotycznej. Z okręgu łódzkiego usunięto również innych radnych, takich jak Adolf Likiernik, J. Paszkiewicz, T. Sudra, M. Lajnweber, J. Lipiński, a także prezydenta Andrzeja Rosickiego, co wynikało z podejrzeń o współpracę z powstańcami oraz patriotyczne poglądy.
Broemsen był również znany z nakładania wysokich kar finansowych, w tym kontrybucji za nabożeństwa żałobne po powstańcach (miasto Łódź zapłaciło 1270 rubli) oraz za ukrywanie się powstańców w Pabianicach (miasto Pabianice zapłaciło 2000 rubli). W latach 1863–1866 miasto Łódź i jego mieszkańcy zapłacili łącznie około 66 000 rubli kontrybucji, w tym za naruszenia zakazu noszenia elementów żałobnych i biżuterii patriotycznej.
W 1863 roku Broemsen surowo ukarał burmistrza Radomska, Karola Kalinowskiego, ponieważ nie mógł przeprawić się z oddziałami przez zaniedbany most. Mimo że włościanie wskazali, że to nie burmistrz był odpowiedzialny za jego stan, Broemsen, w wyniku śledztwa, został zobowiązany do przeproszenia Kalinowskiego.
Pomimo swojej surowości, zyskał znaczną liczbę zwolenników wśród łódzkiej burżuazji, w tym fabrykantów o niemieckim i żydowskim pochodzeniu, którzy dziękowali mu za tłumienie powstania, wśród nich byli: Ludwik Geyer, Edward Hentschel, Ludwik Grohman, Robert Buhle, Antoni Ramisch, Rudolf Kindler, Herman Konstadt, Samuel Lande, Izrael Poznański oraz Henryk Markusfeld.
W styczniu 1866 roku Broemsen został zdymisjonowany na decyzję namiestnika Fiodora Berga, co było spowodowane tym, że część kontrybucji, które nakładał, nie trafiała do kasy cara, lecz służyła finansowaniu jego wystawnego stylu życia.
Lata 1866–1881
Po dymisji, do 1870 roku był komendantem 38 Tobolskiego Pułku Piechoty, a w 1870 roku został fligel adiutantem. 4 października 1872 roku awansował z pułkownika na generała majora. W latach 1874–1877 dowodził 1 brygadą 3 Dywizji Piechoty Gwardii Imperium Rosyjskiego w Warszawie, a od 1877 do 1880 roku kierował 2 brygadą tej samej dywizji. W czasie wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878) brał udział w zwycięskich bitwach pod Górnym Dubnikiem i Telish pod dowództwem Iosifa Hurki.
Zmarł w Warszawie 2 lutego 1881 roku.
Życie prywatne
Aleksander von Broemsen pochodził z rodziny szlacheckiej rodu von Brömsen, urodził się w Ķeipene (niem. Kaipen) w Kurlandii. Jego ojcem był Gustav Johann Robert von Broemsen (1792–1870), właściciel ziemski oraz sędzia okręgowy w Dorpacie i Rydze, natomiast matką Constance Anna Aurora von Peuker (ur. 1807). Oprócz Aleksandra, małżeństwo miało jeszcze sześcioro dzieci. Aleksander był Niemcem bałtyckim i luteraninem. W 1851 roku ożenił się z Zoe Bălăceanu (1828–1912), z którą miał córkę Elenę Constantinę von Brömsen (1860–1936), której pierwszym mężem był Nikołaj Slezkin, a drugim Nikołaj Nikołajewicz Benois, syn rosyjskiego architekta Nikołaja Benois.
Siedziba Broemsena w Łodzi znajdowała się przy ul. Średniej nr 336 (później ul. Pomorskiej 18) w pałacu Karola Gebhardta, ponieważ w 1861 roku budynek został przejęty przez wojsko rosyjskie.
Przypisy
