Aleksander Tupalski (urodzony 5 października 1900 roku w Gelsenkirchen, zmarły 9 stycznia 1980 roku w Canberze) był polskim piłkarzem oraz hokeistą, który reprezentował Polskę w obu tych dyscyplinach. Jest także znany jako strzelec pierwszego gola w historii hokejowej reprezentacji Polski, olimpijczyk oraz działacz sportowy.
Życiorys
Urodził się w Gelsenkirchen jako syn Aleksandra i Marii z Kozłowskich. Dzieciństwo oraz lata szkolne spędził w Petersburgu, gdzie w 1917 roku uzyskał maturę. W 1918 roku przybył do Polski, by rozpocząć studia na Politechnice Warszawskiej, które ukończył w 1927 roku z powodu wojny. W 1919 roku zgłosił się do wojska, gdzie służył w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wybuchu II wojny światowej został ewakuowany do Lwowa, a w styczniu 1940 roku przedostał się do Francji, gdzie przebywał do października 1941 roku. Od listopada 1942 roku pełnił funkcję inspektora lotnictwa w stopniu majora. Otrzymał odznaczenia zarówno polskie, jak i angielskie za udział w Polskich Siłach Zbrojnych. Po wojnie pracował w przemyśle lotniczym we Francji do 1951 roku, a następnie wyjechał do Australii, gdzie związał się zawodowo jako mechanik w Sydney aż do emerytury w 1971 roku. Jego żoną była Jadwiga Matyjewicz. Zmarł 9 stycznia 1980 roku w Canberze.
Piłkarz
Swoją przygodę z piłką nożną rozpoczął w szkolnej reprezentacji w Petersburgu. Pierwsze występy w Polsce miały miejsce w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Wolbromiu. Po wojnie dołączył do AZS Warszawa. W 1923 roku został powołany do reprezentacji Warszawy, która brała udział w rozgrywkach w Estonii. Po powrocie do Polski, wspólnie z Włodzimierzem Krygierem, związał się z Polonią Warszawa, z którą w 1926 roku zdobył wicemistrzostwo Polski. Zadebiutował w reprezentacji 2 września 1925 roku w meczu przeciwko Estonii, a ostatni raz wystąpił w jej barwach rok później. Łącznie w narodowych barwach rozegrał 3 mecze, zdobywając jedną bramkę.
Hokeista
W hokeju występował w AZS Warszawa, będąc jednym z najlepszych polskich zawodników tamtego okresu (jego bilans to 34 mecze i 29 goli). Grał zarówno w ataku, jak i w obronie. 10 stycznia 1926 roku zadebiutował w międzynarodowym meczu reprezentacji narodowej na Eissportstadion w Davos, gdzie Polska przegrała z Austrią 1:13, ale zdobył honorowego gola, który był jednocześnie pierwszym w historii „biało-czerwonych”. Uczestniczył w trzech edycjach mistrzostw Europy, w tym w premierowej w 1926 roku z udziałem Polski. Brał również udział w igrzyskach olimpijskich w Sankt Moritz. W tym samym roku zdobył złoty medal z reprezentacją akademicką w Cortinie d’Ampezzo. W 1929 roku wywalczył srebrny medal mistrzostw Europy w Budapeszcie, gdzie Polska przegrała w finale z Czechosłowacją 1:2 po dogrywce. G. Damsey uznał go za jednego z najlepszych hokeistów tego turnieju. Dwa lata później zdobył srebrny medal podczas mistrzostw świata w Krynicy-Zdroju. Do 1937 roku grał w zespole AZS i zajmował się także szkoleniem. W 1936 roku wspólnie z Lucjanem Kulejem przygotowywał reprezentację na zimowe igrzyska olimpijskie w Garmisch-Partenkirchen.
Działacz
Od listopada 1921 roku do końca 1922 roku pełnił funkcję wiceprezesa AZS Warszawa, a w latach 1930–1934 był kierownikiem sekcji hokejowej Geranii Gdańsk. W latach 1935–1936 był członkiem Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Posiadał uprawnienia sędziowskie i sędziował 3 mecze hokeja na lodzie podczas igrzysk olimpijskich. W lipcu 1935 roku został wybrany na zastępcę sekretarza generalnego PKOL oraz współpracował z Przeglądem Sportowym.
Ordery i odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)
Wyróżnienia
W 1928 roku zajął 6. miejsce w Plebiscycie Przeglądu Sportowego na 10 najpopularniejszych sportowców, uznawany był za „najlepszego polskiego hokeistę”.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Gowarzewski: MISTRZOSTWA POLSKI. LUDZIE (1918–1939). 100 lat prawdziwej historii (1), Wydawnictwo GiA, Katowice 2017.
Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 594–597. ISBN 978-83-64864-22-3.
