Aleksander, znany jako Anatolij Michajłowicz Tołstopiatow (ur. 23 października?/4 listopada 1878 w Moskwie, zm. 26 września 1945) – biskup prawosławny z Rosji.
Życiorys
Urodził się w rodzinie szlacheckiej jako syn profesora Uniwersytetu Moskiewskiego. W 1901 roku ukończył konserwatorium w Petersburgu, jednocześnie zdobywając wykształcenie w Szkole Inżynierów Marynarki w Kronsztadzie, którą również ukończył w tym samym roku. W 1902 uzyskał stopień miczmana, a w 1905 awansował na porucznika. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej, gdzie został wzięty do niewoli. W 1911 roku ukończył Michajłowską Szkołę Artylerii w Moskwie i nauczał fizyki, mechaniki oraz wyższej matematyki w Morskim Korpusie Kadetów oraz w gimnazjach w Petersburgu. Służył na okrętach „Jakut”, „Pierieswiet”, „Diana” oraz „Piotr Wielki”. Do 1920 roku osiągnął stopień kapitana II rangi.
W 1920 roku ukończył studia w Instytucie Teologicznym przy Ławrze Aleksandra Newskiego, a w tym samym roku przyjął święcenia kapłańskie. Początkowo był wykładowcą fizyki w szkole kadry dowódczej marynarki, jednak już w 1921 roku skupił się wyłącznie na pracy duszpasterskiej w cerkwi Narodzenia Matki Bożej przy konserwatorium. 13 marca 1922 roku został aresztowany i oskarżony o czynny sprzeciw wobec konfiskaty kosztowności cerkiewnych; w tym samym roku metropolita piotrogrodzki i gdowski Beniamin oraz wielu innych duchownych i świeckich również zostali aresztowani na tej samej podstawie. W lipcu 1922 roku został skazany na trzy lata więzienia, które odbywał w zakładzie karnym przy ul. Szpalernej w Petersburgu, a zwolniono go przedterminowo w 1923 roku. Po wyjściu na wolność złożył wieczyste śluby mnisze w Ławrze św. Aleksandra Newskiego, przyjmując imię mnisze Aleksander. W następnym roku został aresztowany po raz drugi, oskarżony o namawianie mnichów monasteru do niepłacenia czynszu i skazany na dwa lata łagru, które odbywał w obozie na terenie dawnego Monasteru Sołowieckiego. Po zwolnieniu w czerwcu 1925 roku, został zesłany do Niżnego Nowogrodu, gdzie osiedlił się w Pieczerskim Monasterze Wniebowstąpienia Pańskiego. Tam zajął się pisaniem tekstów teologicznych, które zostały mu odebrane i zniszczone podczas kolejnego aresztowania. W 1927 roku został skazany na trzyletnią zsyłkę do Permu, gdzie mógł prowadzić działalność duszpasterską w cerkwi św. Mikołaja. W 1927 lub 1928 roku otrzymał godność archimandryty. W 1928 roku w Permie został oskarżony o prowadzenie antyradzieckiej agitacji i skazany na trzy lata łagru, który odbywał przy budowie Kanału Białomorskiego. Po zwolnieniu w 1931 roku przyjechał do Moskwy, gdzie wkrótce został aresztowany po raz kolejny i przebywał w obozie do 1933 roku.
Po odzyskaniu wolności, 21 sierpnia 1933 roku przyjął chirotonię biskupią w Moskwie z rąk metropolity gorkowskiego Sergiusza oraz metropolity nowogrodzkiego Aleksego i innych hierarchów. Został skierowany do eparchii ałmackiej, gdzie prowadził działalność duszpasterską do 1936 roku, kiedy to po raz kolejny został aresztowany wraz z duchownym z cerkwi św. Mikołaja w Ałmaty, ks. Iwanem Mielnikowem. Oskarżony o systematyczną agitację antyradziecką oraz kierowanie grupą mnichów i duchownych prawosławnych o nastawieniu antypaństwowym, ponownie skazany na łagier, w którym przebywał do 1943 roku. Został zwolniony i przewieziony do Moskwy na Sobór Biskupów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, co było możliwe dzięki zmianie polityki Stalina wobec Kościoła w związku z sytuacją wojenną.
W 1943 roku objął stanowisko biskupa mołotowskiego, a po dwóch latach został awansowany na arcybiskupa. W trakcie dwóch lat pracy duszpasterskiej w Mołotowie doprowadził do otwarcia 38 cerkwi, w tym katedry. W 1945 roku uczestniczył w Soborze Lokalnym Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Zmarł jeszcze w tym samym roku i został pochowany w Mołotowie.
W 1991 roku został całkowicie zrehabilitowany.
Przypisy
