Aleksander Szymański, znany jako „Bogdan” (ur. 1912 w Trzydniku, zm. 22 czerwca 1944 w okolicach Górecka Kościelnego) był oficerem Gwardii Ludowej oraz Armii Ludowej.
Życiorys
Przed II wojną światową był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. W czasie wojny obronnej w 1939 roku służył jako podoficer. Od października 1941 roku był działaczem Ruchu Chłopskiego Obrony Kraju (RChOB). W kwietniu 1942 roku rozpoczął organizowanie komórek Polskiej Partii Robotniczej (PPR) oraz placówek Gwardii Ludowej w rejonie Trzydnika.
Wiosną 1943 roku podjął działalność partyzancką, obejmując stanowisko szefa sztabu w oddziale pod dowództwem porucznika Władysława Skrzypka, ps. „Grzybowski”. W sierpniu przejął dowództwo nad 30-osobowym oddziałem zwiadowczym. We wrześniu dołączył do 3 Batalionu Gwardii Ludowej, gdzie został zastępcą dowódcy, a w grudniu objął stanowisko dowódcy.
W dniu 20 stycznia 1944 roku w Spławach, oddział partyzancki dowodzony przez ppor. Aleksandra Szymańskiego zaatakował niemiecki samolot. Zgłoszono dowódcy, że zbliża się niemiecki samolot, który zaczyna lądować w pobliskiej wsi. Dowódca zarządził alarm, a partyzanci przystąpili do ataku na samolot. Piloci zostali rozbrojeni bez oporu. W samolocie znaleziono mapy dotyczące frontu wschodniego, rakietnicę, liczne filcowe buty oraz broń. Mimo zamiaru spalenia samolotu, prośby mieszkańców Spław, obawiających się represji ze strony okupanta, skłoniły do odstąpienia od tego planu. Do przejęcia samolotu przyczyniła się również lokalna placówka Batalionów Chłopskich, dowodzona przez Adama Wójtowicza, ps. „Kruk”.
W lutym 1944 roku Szymański został awansowany na porucznika i mianowany dowódcą 2 batalionu 1 Brygady Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej (w wyniku zmian strukturalnych w maju „Bogdan” objął dowództwo kompanii sztabowej brygady). Brał udział w walkach z Niemcami w Puszczy Solskiej oraz w lasach janowskich w czerwcu 1944 roku, gdzie wyróżnił się w boju.
22 czerwca 1944 roku, w okolicach Górecka Kościelnego, kompania sztabowa 1 Brygady AL została otoczona przez wojska niemieckie. W trakcie starć sanitariuszka Henryka Wysodzka, ps. „Niusia”, ukochana dowódcy, porucznika Aleksandra Szymańskiego, doznała śmiertelnych ran i zmarła na jego rękach. W akcie rozpaczy „Bogdan” chwycił broń leżącego obok zabitego partyzanta i zniszczył niemiecki samochód pancerny, sam jednak został ranny w brzuch. Rozkazał swoim podkomendnym przebić się z okrążenia, podczas gdy on sam popełnił samobójstwo, będąc ranny.
W latach 1966–1986 imię Aleksandra Szymańskiego nosił Lubelski Pułk Obrony Terytorialnej.
Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 1944; nadany za osobistą odwagę oraz działalność w walce z Niemcami i reakcją (zgłoszony do odznaczenia w raporcie mjr. Jana Wyderkowskiego, ps. „Grab”, do Dowództwa Głównego AL w czerwcu 1944 roku).
Awanse
Porucznik – luty 1944
Przypisy
Bibliografia
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Mała encyklopedia wojskowa t. 3, Warszawa 1971.
Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.
