Aleksander Sulkiewicz

Aleksander Sulkiewicz, w pełni Iskander Mirza Duzman Beg Sulkiewicz lub Hózman Mirza Sulkiewicz, znany również pod pseudonimem Michał, przyszedł na świat 8 grudnia 1867 roku w Skiersobolach Tatarskich (obecnie Skersabaliai I), w powiecie kalwaryjskim na Suwalszczyźnie. Zmarł 18 września 1916 roku pod Sitowiczami nad Stochodem. Był polskim działaczem socjalistycznym oraz niepodległościowym.

Życiorys

Był dzieckiem tatarskiej rodziny z silnymi tradycjami patriotycznymi, synem Macieja Sulkiewicza, wnuka Józefa, oraz Rozalii z Kryczyńskich, córki Aleksandra. Aleksander był praprawnukiem Józefa Bielaka, generała kościuszkowskiego. W młodości uczęszczał do szkoły tureckiej w Konstantynopolu, gdzie miał okazję spotkać polską emigrację. Po śmierci ojca, która miała miejsce około 1877 roku, w 1880 roku powrócił z rodziną do Suwałk, a następnie do Sejn, gdzie kontynuował swoją edukację. W Wilnie zaangażował się w działalność kółek socjalistycznych i wszedł w szeregi Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat” (tzw. II Proletariat).

W listopadzie 1892 roku wziął udział w „Zjeździe Paryskim” oraz w tworzeniu Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. Po tym wydarzeniu wrócił do kraju, gdzie przyczynił się do powstania wileńskich grup PPS. Na przełomie czerwca i lipca 1893 roku, wspólnie ze Stanisławem Wojciechowskim, Józefem Piłsudskim, Stefanem Bielakiem i Ludwikiem Zajkowskim, uczestniczył w naradzie w lesie pod Wilnem, która została później uznana za I Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej.

W 1890 roku rozpoczął pracę jako urzędnik w izbie skarbowej w Suwałkach, a następnie w komorach celnych we Władysławowie, Wierzbołowie i Kibartach. W ten sposób stał się jednym z kluczowych organizatorów przerzutu „bibuły” PPS z Genewy i Londynu do Królestwa. Dzięki temu, że nikt nie podejrzewał muzułmanina o działalność niepodległościową, mógł prowadzić swoją działalność przez długi czas. W latach 1895-1897 oraz 1899-1902 był członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS.

W 1900 roku, na wezwanie partii, zakończył pracę urzędniczą i udał się do Łodzi, aby współtworzyć drukarnię „Robotnika”. Udało mu się uniknąć aresztowania podczas nalotu na drukarnię, gdzie zatrzymano Józefa Piłsudskiego. Był również jednym z organizatorów ucieczki Józefa Piłsudskiego z petersburskiego szpitala św. Mikołaja Cudotwórcy 14 maja 1901 roku.

Od 1903 roku na nowo zaangażował się w działalność Centralnego Komitetu Robotniczego PPS w Kijowie. Po aresztowaniu przez policję, dzięki doskonałym rekomendacjom z miejsc pracy, został zwolniony po kilku miesiącach za kaucją. W czasie rozłamu w PPS przystąpił do PPS Frakcji Rewolucyjnej, a w 1908 roku ponownie wszedł w skład Centralnego Komitetu Robotniczego.

Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich. Po utworzeniu Polskiej Organizacji Narodowej objął stanowisko komisarza w powiecie wieluńskim, a później łódzkim. Następnie wrócił na swoją rodzinną Suwalszczyznę, a potem do Warszawy, gdzie zastąpił Tadeusza Żulińskiego w działalności. Uczestniczył w wyprawach zagranicznych, m.in. przez Berlin, Kopenhagę i Szwecję do Kijowa. Po powrocie do Galicji został skierowany przez Józefa Piłsudskiego do Warszawy, okupowanej przez Niemców, gdzie działał w strukturach Polskiej Organizacji Wojskowej i PPS. Został aresztowany przez Niemców w listopadzie 1915 roku, a po zwolnieniu udał się pod okupację austriacką, aby wziąć udział w walkach Legionów Polskich.

Po dwukrotnej odmowie służby ze względu na swój wiek (49 lat) w maju 1916 roku został intendentem, a następnie w służbie liniowej pełnił funkcję sierżanta 4 kompanii (dowódca Wacław Stachiewicz) 1 batalionu 5 pułku piechoty Legionów. 18 września 1916 roku, podczas bitwy pod Sitowiczami (nad Stochodem), biegnąc na pomoc rannemu chor. Adamowi Kocowi, doznał śmiertelnego postrzału.

8 listopada 1935 roku jego ciało zostało przewiezione do Warszawy, gdzie pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w grobowcu między kwaterami C18 i C20. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Upamiętnienie

Życie Aleksandra Sulkiewicza zostało opisane przez Karola Koźmińskiego w książce pt. Kamienie na szaniec, wydanej w 1937 roku.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Krzesławski J., Aleksander Sulkiewicz, w: „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce” Nr 3(11) lipiec – wrzesień 1937 r.
Krzesławski J., Ze wspomnień o Aleksandrze Sulkiewiczu (tow. Michale), w: „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce” Nr 4 październik – grudzień 1935 r.
Andrzej Matusiewicz, Mistrz konspiracji, w: Biografie suwalskie, część II (red. Małgorzata Pawłowska), Regionalna Pracownia Krajoznawcza i Oddział PTTK „Jaćwież” w Suwałkach, Suwałki 1993, s. 81-83 (z wizerunkiem)
Niezłomny Żołnierz o niepodległość Polski, Panteon Polski, Nr 11 (15), Lwów 1 czerwca 1925, s. 13-15
Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Aleksander Sulkiewicz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-19)].
Sulkiewiczowie. Zasłużony dla Polski ród tatarski. Radio Wnet, 2013-10-07. [dostęp 2015-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-19)].

Linki zewnętrzne