Aleksander Stpiczyński
Aleksander Stpiczyński, znany także jako Jerzy Wilski, Aleksander Starzyński, Feliks Cieszkowski, Jan Nowak, Arnold von Lückner, Andre Luckner, Jacques Fourdan, Jan Górski oraz Janusz Zalewski, ps. „Wilski” i „Klara” (ur. 7 kwietnia 1898 we Włocławku, zm. 21 września 1987 w Warszawie) był majorem kawalerii Wojska Polskiego, oficerem wywiadu oraz kurierem Związku Walki Zbrojnej / Armii Krajowej. Był również cichociemnym, więźniem obozów koncentracyjnych, dziennikarzem oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Aleksander Stpiczyński uczył się w szkole handlowej we Włocławku, a w 1917 roku ukończył Polską Centralną Szkołę Komitetu Obywatelskiego w Mohylewie. W tym samym roku rozpoczął służbę w armii rosyjskiej, a od końca 1917 roku w I Korpusie Polskim. Jako żołnierz Wojska Polskiego uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej, biorąc udział w walkach o Lwów, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej.
Po wojnach pełnił służbę wojskową jako dowódca plutonu, a następnie szwadronu w 4. pułku Ułanów Zaniemeńskich w Podbrodziu, a później w Wilnie. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika, z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 i 279. lokatą w korpusie oficerów jazdy. Po urlopie z wojska rozpoczął studia z zakresu architektury na Politechnice Warszawskiej, gdzie zdał tzw. egzamin półdyplomowy. 19 marca 1928 roku awansował na rotmistrza, z datą starszeństwa 1 stycznia 1928 i 8. lokatą w korpusie oficerów kawalerii.
Od 1934 roku pracował w Oddziale II Sztabu Generalnego, a od września do listopada tego samego roku uczestniczył w kursie radiowo-szyfrowym oraz informacyjnym. Jako agent „F-8” Wydziału „Wschód” działał w polskim konsulacie w Kijowie do 1936 roku, a w pierwszej połowie 1939 roku w Bratysławie. Od czerwca do sierpnia 1939 roku uczestniczył w kursie unifikacyjnym dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Pod koniec sierpnia został mianowany delegatem Sztabu Głównego WP przy planowanym do sformowania Korpusie Czeskim w Polsce.
5 września 1939 roku ewakuował się z Oddziałem II, a 22 stycznia 1940 roku w Paryżu wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem francuskim. Od 19 kwietnia 1940 roku był przydzielony do Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w Angers. 21 kwietnia 1940 roku złożył przysięgę na rotę ZWZ (ZWZ-AK) i został wyznaczony na emisariusza Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego do Komendy Głównej ZWZ.
Był oficerem Wydziału Wywiadu Ofensywnego Oddziału II KG ZWZ, organizującym i kierującym siecią wywiadowczą „Wschód”, a następnie referatem wschodnim WW-72, „Pralnia”, obejmującym Litwę, Wileńszczyznę, Łotwę i Białoruś. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zorganizował, a do kwietnia 1942 roku kierował ośrodkiem wywiadowczym w Wilnie. Od końca 1942 roku przydzielony do komórki przerzutowo-wywiadowczej Oddziału II KG AK o kryptonimie „666”, kierowanej przez Kazimierza Leskiego. Współpracując z Działem łączności Zagranicznej Oddziału „B” KG AK, organizował trasy przerzutowe dla kurierów przez Niemcy, Francję i Hiszpanię.
26 grudnia 1942 roku został wysłany jako kurier gen. Stefana Roweckiego z Warszawy do gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, udając fałszywego pułkownika Arnolda von Lücknera (rzekomego potomka marszałka Francji Mikołaja Lücknera, straconego w 1794 roku). Na granicy niemiecko-francuskiej w Elfrigen, z powodu braku przepustki granicznej, został przekierowany do komendy okręgu wojskowego w Strasburgu. Przyjęty przez feldmarszałka Rzeszy Wilhelma von Lista, otrzymał samochód, który zawiózł go na dworzec kolejowy.
W lutym 1943 roku ponownie wyruszył w stronę granicy francusko-hiszpańskiej jako Andre Luckner, ukrywając się w tendrze lokomotywy pociągu premiera Vichy Pierre’a Lavala. Nocą 6 lutego 1943 roku został aresztowany w przygranicznej miejscowości Amelie des Bains i osadzony w cytadeli Perpignan. Po kilku nieudanych próbach ucieczki, 26 kwietnia 1943 roku trafił do obozu koncentracyjnego KL Compiegne. Podczas transportu, wraz z czterema współwięźniami, zdołał uciec przez wyciętą dziurę w podłodze wagonu. Doznał poważnego urazu kolana i został aresztowany, a następnie osadzony w szpitalu więziennym w Metz, gdzie 11 maja 1943 roku przeszedł operację. 22 lipca uciekł ze szpitala, wykręcając śruby mocujące kratę w oknie i schodząc z trzeciego piętra po linie z prześcieradeł. Po nawiązaniu kontaktu z lokalnym ruchem oporu, 17 października 1943 roku przekroczył granicę niemiecko-francuską, a następnie z konspiracyjnego lądowiska w okolicach Tours odleciał angielskim samolotem do Londynu, gdzie ponownie przeszedł operację kolana. 24 stycznia 1944 roku został odznaczony Orderem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
Zgłosił się do służby w okupowanej Polsce, przeszedł szkolenie na kursie spadochronowym. Został zrzucony do Polski jako cichociemny w nocy z 21 na 22 września 1944 roku w ramach operacji „Odwet”, w operacji lotniczej „Przemek 1”, z samolotu Liberator KG-834 „U” (1586 Eskadra PAF), po starcie z lotniska Campo Casale w pobliżu Brindisi. Zrzucono go na placówkę odbiorczą „Rozmaryn”, w okolicach miejscowości Czaryż, 6 km od Secemina. Wraz z nim skoczyli cichociemni: ppor. Marian Leśkiewicz, płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski, ppor. Zenon Sikorski, por. Tadeusz Sokół oraz plt. Kazimierz Śliwa. Skoczkowie przetransportowali 303 tys. dolarów w banknotach, 3,6 tys. dolarów w złocie oraz 3 miliony złotych na potrzeby AK. Zrzucono również dwanaście zasobników i dwie paczki, wszystko w czterech nalotach na placówkę odbiorczą w godzinach 00:12 – 00:25. Zrzut skoczków oraz broni przyjął oddział 1 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów AK, dowodzony przez kpt. Jerzego Niemcewicza ps. Kłos. Po skoku, w dyspozycji szefa Oddziału II KG AK, uczestniczył w walkach na Kielecczyźnie.
23 grudnia 1944 roku został aresztowany w Krakowie przez Niemców i osadzony w więzieniu Montelupich, gdzie był przesłuchiwany przez funkcjonariuszy gestapo i Abwehry, a także torturowany. 16 stycznia 1945 roku został wywieziony do obozu koncentracyjnego Groß-Rosen, a następnie do obozów Mittelbau-Dora, Sachsenhausen i Mauthausen-Gusen. 5 maja 1945 roku został uwolniony przez oddziały amerykańskiej 11 Dywizji Pancernej.
Od 4 sierpnia 1945 roku mieszkał w Wielkiej Brytanii, a od 14 września został przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty Polskich Sił Zbrojnych. Od października 1946 do października 1948 roku służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Publikował artykuły m.in. w „Orle Białym”, „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, jak również w „Dzienniku Polskim” (Detroit, USA).
Od stycznia 1949 roku do września 1974 roku mieszkał z żoną i synem w Ekwadorze, gdzie posiadał plantację, a później był właścicielem baru „Cafe Central” oraz garbarni skór w Quito. W 1969 roku zarządzał kolegium salezjanów w San Cristobal.
W 1972 roku doświadczył udaru mózgu, co spowodowało częściowy paraliż. 24 września 1974 roku wraz z rodziną powrócił na stałe do Polski, osiedlając się w Warszawie. Wydał książkę o swoich przeżyciach pt. Wbrew wyrokowi losu (wydania 1981 i 1988, oba w wydawnictwie PAX).
Jego żoną była Anna z domu Mirecka (1901-1981), uczestniczka powstania warszawskiego. Oboje zostali pochowani na cmentarzu na Powązkach w Warszawie (kw. B rz. 6 gr. 13).
Przypisy
Bibliografia
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4, Zwierzyniec Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, ISBN 978-83-933857-0-6, s. 206–210.
- Tochman K.A., 2012: W mundurze pułkownika Wehrmachtu po okupowanej Europie. Wiedza i Życie, Numer Specjalny (Inne oblicza historii), nr 3: 28-35.
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. Nr 37 z 24 września 1921 r.
- Jan Szatsznajder, Cichociemni. Z Polski do Polski, Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW, 1985, ISBN 83-03-01001-8, s. 206–226.
