Aleksander Stanisław Potocki
Aleksander Stanisław Potocki herbu Pilawa (urodzony 15 maja 1778 w Wilanowie, zmarły 26 marca 1845 w Warszawie) był hrabią oraz wielkim koniuszym dworu królewskiego Mikołaja I Romanowa w 1830 roku. Był również dziedzicem dóbr wilanowskich, szambelanem cesarza Napoleona Bonaparte oraz Wielkim Koniuszym Dworu Króla w Warszawie w 1811 roku.
W 1809 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława. Od 1829 roku był kawalerem Orderu Orła Białego oraz urzędnikiem francuskiej Legii Honorowej.
Życiorys
W 1802 roku Aleksander Potocki został kawalerem maltańskim. Od 1805 roku mieszkał wraz z żoną w dobrach wilanowskich w Bażantarni, która w 1807 roku otrzymała nazwę Natolin, nadaną na cześć jego córki Natalii. Posiadłość ta była kilkukrotnie przebudowywana przez Piotra Aignera, a po rozwodzie z pierwszą żoną w latach 1821-1845 była modernizowana pod nadzorem Henryka Marconiego.
Był szambelanem Napoleona Bonaparte i w 1812 roku został członkiem Komisji Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1824 roku objął stanowisko senatora-kasztelana Królestwa Polskiego. 24 maja 1829 roku został odznaczony Orderem Orła Białego. Nie uczestniczył w powstaniu listopadowym ani w obradach sejmu powstańczego, co skutkowało skreśleniem jego nazwiska z listy senatorów w 1831 roku. W latach 1832-1833 oraz ponownie od 1838 roku pełnił funkcję koniuszego dworu cesarza rosyjskiego.
Aleksander Potocki był hrabią cesarstwa francuskiego, uznanym w Królestwie Kongresowym w 1820 roku, a od 12 kwietnia 1843 roku również w Rosji.
Rodzina
Urodził się w Warszawie jako syn Stanisława Kostki Potockiego oraz Aleksandry Lubomirskiej. 15 maja 1805 roku poślubił Annę Tyszkiewicz w Wilnie, z którą miał troje dzieci: Augusta Potockiego (1806), Natalie Potocką (1810) oraz Maurycego Eustachego Potockiego (1812). Związek ten zakończył się rozwodem przed 1821 rokiem. W 1823 roku wziął ślub z Izabellą Mostowską, z którą miał syna Stanisława Potockiego (1824). W wyniku niejasnych okoliczności doszło do ich rozstania, a rozwód nastąpił w 1829 roku. Pod koniec swojego życia związał się z wdową, Aleksandrą Stokowską, która jednak nie została jego żoną.
Inne informacje
Aleksander Stanisław Potocki był właścicielem pałacu w Wilanowie, gdzie jego ojciec, Stanisław Kostka Potocki, zgromadził zbiory sztuki, które udostępnił do zwiedzania w 1805 roku.
Jedną z jego największych pasji były konie. Sprawował urząd Wielkiego Koniuszego Korony i napisał rozprawy na temat hodowli koni. W okresie jego kadencji jako Dyrektor Generalny Stad i Stacji Stadnych Królestwa Polskiego, powstał specjalny typ konia janowskiego w stadninie w Janowie Podlaskim.
Aby wstąpić do kawalerów maltańskich, musiał udokumentować swoje pochodzenie, które wskazywało, że Andrzej Morsztyn był jego praprapradziadkiem.
Przed rozwodem z Anną Tyszkiewicz (pierwsza żona) oraz Dunin Wąsowiczową (druga żona), Aleksander Potocki miał również udział w przebudowie pałacu w Jabłonnie.
Pałac Potockich w Warszawie od 1831 roku był wyłączną własnością Aleksandra Potockiego i był wynajmowany, m.in. Fryderykowi Karolowi Nesselrode oraz na potrzeby księgarni Gebethner i Wolff (aktualnie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego). W 1915 roku stał się ważnym centrum politycznym, gdyż wynajął go hrabia Bogdan Hutten-Czapski, który udzielał się w polityce oraz szkolnictwie wyższym w okupowanym Królestwie Kongresowym, będąc powiernikiem generalnego gubernatora von Beselera.
W 1836 roku, w pobliżu pałacu w Wilanowie, wzniósł mauzoleum ku pamięci swoich rodziców.
