Aleksander Stanisław Dzieduszycki
Aleksander Stanisław Dzieduszycki, herbu Sas, urodził się 21 lipca 1813 roku w Gwoźdźcu (powiat kołomyjski), a zmarł 12 maja 1879 roku w Izydorówce. Był ziemianinem, prawnikiem, uczestnikiem powstania listopadowego oraz politykiem, który z czasem przeszedł od poglądów demokratycznych do konserwatywnych. Pełnił funkcję posła do Sejmu Stanowego Galicji, Sejmu Ustawodawczego w Kromieryżu oraz Sejmu Krajowego Galicji. Tytułowany był hrabią.
Życiorys
Otrzymał staranne wykształcenie w ramach nauki domowej. Ukończył studia z zakresu prawa na Uniwersytecie Lwowskim w 1836 roku. Wraz ze swoim bratem Edmundem brał udział w powstaniu listopadowym, gdzie jako ochotnik służył w pułku Legii Nadwiślańskiej, biorąc udział w całej kampanii w 1831 roku. W 1841 roku osiedlił się w odziedziczonych dobrach w Izydorówce, a od 1842 roku także w kluczu dóbr w Żydaczowskim, które w 1862 roku zamienił na Dzieduszyce Łany i Sokołów. Był członkiem galicyjskiego Sejmu Stanowego, a w 1845 roku zasiadał w komisji tegoż sejmu zajmującej się uregulowaniem stosunków włościańskich.
W okresie Wiosny Ludów aktywnie uczestniczył w życiu politycznym, będąc członkiem Rady Narodowej Centralnej we Lwowie. Jako poseł do Sejmu Ustawodawczego w Wiedniu i Kromieryżu (od 26 lipca 1848 do 7 marca 1849) został wybrany z okręgu wyborczego Stryj. W parlamencie należał do „Stowarzyszenia”, które skupiało polskich posłów o poglądach demokratycznych. Mimo to, 6 września 1848 roku głosował przeciw wnioskowi Löhnera o wyjęcie spod sankcji cesarskiej aktów ustawodawczych parlamentu, jednak już 9 września poparł przyjęcie delegacji węgierskiej, nawiązując wówczas znajomość z Franciszkiem Smolką.
Po powrocie do Galicji, będąc związanym z obozem demokratycznym, odbył w 1854 i 1859 roku podróże do Paryża, aby sprawdzić, czy polskie dążenia niepodległościowe mogą liczyć na wsparcie ze strony zachodniej Europy. Po powrocie do kraju nie ukrywał krytycznego stosunku do Napoleona III oraz planów powstańczych. Mimo to, po wybuchu powstania styczniowego, zaangażował się w działalność na rzecz ruchu. W 1863 roku był członkiem Komitetu Galicji Wschodniej.
Od 1860 roku aktywnie działał w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarskim, w tym czasie związał się z krakowskimi konserwatystami. Popierał idee przekształcenia monarchii habsburskiej w państwo federacyjne i był rzecznikiem współpracy Słowian w tej federacji. W latach 1861–1865 zasiadał w I kadencji galicyjskiego Sejmu Krajowego. Od 1867 roku odgrywał kluczową rolę w radach powiatowych, w tym w stryjskiej i żydaczowskiej.
Rodzina i życie prywatne
Aleksander urodził się w rodzinie ziemiańskiej jako syn Stanisława Kostki Dzieduszyckiego (1776-1841) i Marianny z Pietruskich (1770-1848). Jego bratem był Edmund (1811-1853), również ziemianin i powstaniec listopadowy. W wyniku małżeństwa z Domicelą Pietruską (1815-1886) miał dwóch synów oraz sześć córek: Izydora (1841-1888), który ożenił się z Anastazją Jełowicką, oraz Edmunda (1854-1914), który żenił się z Aleksandrą Winogrodzką. Jego córki to: Józefa (1839-1910) za Kazimierzem Wodzickim, Maria (1850-1880) za Antonim Jabłonowskim, Wanda (1846-1932) za Kornelem Suchodolskim, Olga (1844-1931) za Bronisławem Skibniewskim, Aleksandra (1859-1893) za Emanuelem Dunin-Borkowskim oraz Seweryna (1852-1925) za Wojciechem Dzieduszyckim.
Przypisy
Bibliografia
Marian Tyrowicz, Dzieduszycki Aleksander Stanisław (1813-1879), Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Kraków 1948, s. 104-106
Jan Kozik – „Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji w latach 1848–1849”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego (Prace historyczne, zeszyt 52), PWN, Kraków-Warszawa 1975
