Aleksander Sokołowski, noszący herb Pomian (1592–1645), był biskupem kijowskim oraz opatem trzemeszeńskim.
Urodził się jako syn Jarosława i Elżbiety z Grochowskich. Miał dwóch braci: Wojciecha, który był jezuitą i filozofem, oraz Stanisława, kasztelana bydgoskiego.
Z dostępnych informacji wynika, że w 1607 roku uczęszczał do kolegium jezuitów w Kaliszu, a około 1613 roku studiował retorykę w kolegium jezuitów w Poznaniu. W 1615 roku zaciągnął się do wojska w związku z zagrożeniem Smoleńska ze strony Moskwy, a rok później brał udział w obronie tego miasta. Około 1619 roku, po powrocie do nauki w kaliskim kolegium jezuitów, podjął studia z zakresu filozofii. Po wstąpieniu do zakonu jezuitów kontynuował studia teologiczne w Poznaniu i Krakowie. W 1626 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Cztery lata później, na skutek własnych starań, opuścił zakon, jednak nie porzucił stanu duchownego.
Przez krótki czas pracował w kancelarii króla Zygmunta III Wazy, zanim zdecydował się na związanie z dworem królewicza Władysława. Sokołowski szybko zyskał przychylność przyszłego króla Polski. 18 października 1632 roku przybył w imieniu Władysława do senatu i izby poselskiej, aby osobiście zgłosić jego kandydaturę na króla oraz poprosić o wyznaczenie terminu wysłuchania jego poselstwa. W następnym roku uczestniczył w wjeździe nowo wybranego władcy do Krakowa oraz w sejmie koronacyjnym. Kilka miesięcy później towarzyszył Władysławowi IV Wazie w kampanii smoleńskiej. Dzięki poparciu monarchy, w 1634 roku wszedł do gnieźnieńskiej kapituły katedralnej (od 1631 roku był członkiem poznańskiej kapituły katedralnej), a następnie został członkiem komisji odpowiedzialnej za wytyczenie nowej granicy polsko-moskiewskiej po układzie w Polanowie. W roku 1635 otrzymał od króla nominację na biskupa kijowskiego. 2 kwietnia 1636 roku złożył wyznanie wiary i przysięgę, a 21 lipca papież dokonał jego prekonizacji.
Oczekiwano, że Sokołowski przyczyni się do znacznej poprawy relacji między katolikami, grekokatolikami a wyznawcami prawosławia, ponieważ cieszył się zaufaniem wśród Kozaków i utrzymywał dobre stosunki z metropolitą prawosławnym Piotrem Mohyłą. Niestety, Sokołowski nie spełnił pokładanych w nim nadziei.
W 1637 roku został mianowany senatorem rezydentem. W okresie rebelii kozackich w latach 1637–1638 przyczynił się do obrony Kijowa przed powstańcami. W 1641 roku otrzymał opactwo trzemeszeńskie. W sierpniu 1642 roku przewodniczył wraz z kasztelanem bracławskim Gabrielem Stępowskim komisji do traktatów z Moskwą w sprawie granicy. Jednak nieugiętość moskiewskich komisarzy uniemożliwiła osiągnięcie ugody, a podczas negocjacji doszło do poważnych spięć. Zgodnie z relacjami Albrychta Stanisława Radziwiłła, Sokołowski niemal dopuścił się rękoczynów wobec wysłanników Moskwy.
W 1644 roku, po śmierci biskupa warmińskiego Jana Karola Konopackiego, nie spełniły się marzenia Aleksandra Sokołowskiego o objęciu zwolnionego beneficjum. Zmarł 9 maja 1645 roku w Trzemesznie.
Przypisy
Bibliografia
Polski Słownik Biograficzny, tom 40, s. 111–113.
Aleksander Sokołowski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2018-09-26] (ang.).
