Aleksander Skwarczewski (urodzony 19 kwietnia 1915 roku w Wilnie, zmarły 1 marca 1972 roku w Łodzi) był polskim lekarzem, działaczem społecznym oraz bibliofilem.
Rodzina i wykształcenie
Jego ojciec, Aleksander, był inżynierem kolejowym, a matka, Eugenia, artystką plastyk. Ukończył szkołę średnią w Wilnie, a w 1939 roku zdobył dyplom lekarza medycyny na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu im. Stefana Batorego w tym samym mieście.
Praca zawodowa
Swoją karierę zawodową rozpoczął w szpitalu św. Jakuba w Wilnie. W czasie okupacji niemieckiej pełnił funkcję kierownika szpitala w Świrze, gdzie zdobył uznanie jako lekarz, który z dużą troską opiekował się swoimi pacjentami. Wykazywał szczególne zrozumienie dla polskich obywateli pochodzenia żydowskiego, zatrudniając ich w administracji szpitala, co pomogło wielu osobom uniknąć deportacji do getta i eksterminacji. Przez cały okres okupacji aktywnie uczestniczył w ruchu oporu.
Na początku 1945 roku dotarł na ziemie polskie. Został mianowany dyrektorem szpitala zakaźnego w Ełku przez Nadzwyczajną Komisję do Walki z Epidemią. W 1947 roku przeniósł się do Łodzi, gdzie pracował, z krótkimi przerwami, aż do końca swojego życia.
Zainteresowania i działania pozazawodowe
Mimo że posiadał wykształcenie medyczne, był również humanistą. Interesował się malarstwem, literaturą piękną, filozofią, historią, szczególnie XVIII i XIX wieku, oraz językami i ich pochodzeniem. Warto podkreślić jego biegłość w języku cygańskim.
Skwarczewski był również dumnym właścicielem imponującego zbioru książek medycznych, co świadczy o jego szerokich zainteresowaniach w tej dziedzinie.
W wolnym czasie zajmował się poezją, pisał wiersze, jednak nie ujawniał tego publicznie – tylko nieliczne osoby o tym wiedziały, a on sam mówił o tym z pewnym zażenowaniem. Z publikacji dotyczących walki zbrojnej na Wileńszczyźnie wynika, że był głęboko i aktywnie zaangażowany w konspirację. Po wojnie publikował artykuły dotyczące medyczno-sanitarnej służby partyzanckiej w „Archiwum Historii Medycyny”, zawsze podkreślając zasługi swoich kolegów i towarzyszy broni, rzadko wspominając o własnych działaniach.
W życiu społecznym angażował się w różne inicjatywy, co potwierdzają zachowane podziękowania od różnych instytucji. Listy skierowane do niego, przechowywane w archiwum, świadczą o jego bezinteresowności, dobroci, ofiarności oraz umiejętności współpracy z ludźmi w różnych stowarzyszeniach.
Był bibliofilem i aktywnym członkiem Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki, gdzie wspominany jest jako człowiek wielkiego ducha, szerokiej wiedzy i niezwykłej skromności – lekarz ciała i duszy, osoba szlachetna i wyjątkowa. Został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej, a jego pogrzeb zgromadził wielu mieszkańców Łodzi, w tym jego pacjentów.
Odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi
- Honorowa Odznaka Miasta Łodzi
Bibliografia
- Jerzy Andrzejewski, Aleksander Skwarczewski (1915-1972) w: Listy bibliofilskie. Materiały z działalności Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki, Łódź 1974, s. 120
- Ekslibrisy z mojego zbioru, (opracowanie tekstów Janusz Dunin, red. i oprac. całości Michał Kuna), Łódź, Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki, Muzeum Historii Miasta Łodzi, 1979
- Michał Kuna, Wspomnienia – moje 35-lecie, (opracowanie Jerzy Andrzejewski), Łódź, Muzeum Książki Artystycznej, 2004
Linki zewnętrzne
