Aleksander Sewruk
Aleksander Sewruk (urodzony 17 stycznia 1912 w Korninie, zmarły 23 listopada 1974 w Warszawie) był polskim aktorem oraz dyrektorem Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie, Teatrów Dramatycznych w Poznaniu oraz Teatru Ziemi Mazowieckiej w Warszawie.
Życiorys
Urodził się 17 stycznia 1912 roku w Korninie, wówczas w powiecie skwirskim, guberni kijowskiej. Był synem Konstantego, księgowego, oraz Stanisławy z Szabrańskich. W 1920 roku osiedlił się z rodziną w Ciechanowcu, gdy Polska odzyskała niepodległość. Maturę zdał 23 maja 1930 roku w Gimnazjum Państwowym im. Tadeusza Kościuszki w Bielsku Podlaskim. Rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, jednak po roku przerwał naukę, aby odbyć służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu. Został mianowany na stopień podporucznika rezerwy z datą starszeństwa 1 stycznia 1934 roku, zajmując 360. lokatę w korpusie oficerów artylerii. W 1932 roku pracował jako urzędnik, a także angażował się w Ochotnicze Drużyny Robocze oraz Junackie Hufce Pracy.
10 kwietnia 1939 roku został powołany do służby czynnej i w trakcie kampanii wrześniowej walczył jako oficer ogniowy 5. baterii 30 pułku artylerii lekkiej. Po kapitulacji Modlina trafił do niewoli. Przebywał w obozie w Działdowie, a następnie w oflagach II B Arnswalde i II D Gross-Born. W 1940 roku, razem z Bolesławem Płotnickim, Józefem Słotwińskim i Leonem Kruczkowskim, zorganizował teatr obozowy, gdzie zadebiutował w roli Papkina w „Zemście”. W Arnswalde występował w „Teatrze Symbolów”. Po wyzwoleniu obozu w maju 1945 roku założył objazdowy teatrzyk rewiowy „Oberża Komediantów”, a następnie, w latach 1946–1947, występował w teatrze rewiowym Polskiej Dywizji Pancernej w Niemczech.
W czerwcu 1947 roku wrócił do Polski i zadebiutował rolą Rzecznickiego w „Fantazym” w olsztyńskim teatrze. Od 1949 roku teatr ten połączył dwie sceny – elbląską i olsztyńską – w jeden organizm, w którym Sewruk występował do 1952 roku. W latach 1952–1957 grał w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu oraz współpracował z poznańskim Teatrem Satyry. W 1957 roku objął funkcję dyrektora i kierownika artystycznego Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie-Elblągu, którym kierował do 1969 roku. Od 1969 roku do końca życia pełnił funkcję dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Ziemi Mazowieckiej w Warszawie, będąc gorącym rzecznikiem teatru oraz aktorów.
Sewruk zadebiutował w filmie w 1953 roku w „Celulozie”. W latach 1954–1974 wystąpił w 30 filmach i serialach, zdobywając ogólnopolską popularność. Tworzył zapadające w pamięć postacie. Grał także w spektaklach Teatru Telewizji (1969–1974) oraz słuchowiskach Teatru Polskiego Radia (1955–1971).
Od września 1945 roku był żonaty z Heleną z Wyrzykowskich (1919–1988).
Zmarł w Warszawie, a jego ciało spoczywa na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A35-4-8).
Filmografia
- 1953: Celuloza – Wajszyc, naczelnik policji
- 1954: Pod gwiazdą frygijską – Wajszyc, naczelnik policji
- 1955: Godziny nadziei – górnik Dosiad
- 1955: Zaczarowany rower – mechanik Wanicki
- 1958: Orzeł – komandor Kozłowski
- 1958: Popiół i diament – Święcki, prezydent miasta
- 1959: Pociąg – adwokat
- 1960: Szklana góra – przewodniczący MRN
- 1961: Czas przeszły – „Filip”, szef grupy
- 1961: Dziś w nocy umrze miasto – strażnik obozowy
- 1961: Milczące ślady – pijaczek w knajpie
- 1961: Zaduszki – „Szary”, komendant oddziału partyzanckiego
- 1963: Ubranie prawie nowe – ksiądz
- 1964: Giuseppe w Warszawie – Kischke, przesłuchujący Staszka
- 1964: Panienka z okienka – karczmarz
- 1964: Rachunek sumienia – Aleksy
- 1965: Głos ma prokurator
- 1966: Kochajmy syrenki – dewizowy myśliwy
- 1966–1968: Czterej pancerni i pies – generał radziecki
- 1968: Dancing w kwaterze Hitlera – kombatant
- 1968: Stawka większa niż życie – współpracownik Klossa (odc. 7)
- 1968: Tabliczka marzenia – ojciec Ludki
- 1970: Album polski – lekarz
- 1970: Epilog norymberski – przewodniczący trybunału
- 1970: Mała ankieta – ławnik
- 1970: Romantyczni – karczmarz
- 1972: Anatomia miłości – ksiądz
- 1972: Egzamin – sędzia
- 1972: Szklana kula – ojciec Agi
- 1972: Ucieczka-wycieczka – Paciorek
- 1973: Czarne chmury – marszałek dworu królewskiego (odc. 6 i 8)
- 1973: Godzina szczytu – prezes Trzos
- 1974: Czterdziestolatek – trener Michalak (odc. 5)
- 1974: Gniazdo
- 1975: Noce i dnie – doktor Wettler
- 1977: Noce i dnie – doktor Wettler (odc. 3–4, 6–7, 11)
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy II klasy (1963)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
- Krzyż Walecznych (1939)
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1965)
- Złota Odznaka „Za zasługi dla województwa warszawskiego” (1974)
- Złota Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
- Medal Pamiątkowy „Za zasługi dla rozwoju Płocka w latach 1945–1965” (18 grudnia 1965)
Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich za rolę Łomowa w Oświadczynach Antona Czechowa (1949)
- Nagroda Artystyczna Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za podniesienie poziomu artystycznego olsztyńskiej sceny i stworzenie interesujących ról, w szczególności Iwana Piotrowicza Wojnickiego w Wujaszku Wani Antona Czechowa (1958)
- Srebrny Medal na I Międzynarodowym Festiwalu w Moskwie za rolę Komandora Kozłowskiego w filmie Orzeł (1959)
- Nagroda na III FTPP w Toruniu za rolę Osborne w Kresie wędrówki R.G. Sheriffa (1961)
- Nagroda Artystyczna miasta Elbląga (1961)
- Nagroda na V FTPP w Toruniu za role: Maksa w przedstawieniu Piąta kolumna Ernesta Hemingwaya i Króla-Ojca w przedstawieniu Nagi król Eugeniusza Szwarca w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie-Elbląg (1963)
- Nagroda Państwowa II stopnia za wybitną działalność artystyczną dla rozwoju teatru na Warmii i Mazurach (1966)
- III nagroda na II OPZTMF w Szczecinie za rolę Onego w przedstawieniu Życie współczesne Sławomira Mrożka w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1967)
- Wyróżnienie na XI FTPP w Toruniu za rolę Mamajewa w przedstawieniu Pamiętnik Szubrawca z Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1969)
- Nagroda Artystyczna Województwa Warszawskiego (1971)
- Nagroda miesięcznika „Warmia i Mazury” (1973)
Upamiętnienie
Od 2004 roku przyznawane są statuetki „Aleksandry” (z brązu, zaprojektowane przez Ewę Prelewską), które są wyróżnieniem dla aktorów za ich kreacje aktorskie oraz dla Przyjaciół Teatru w Elblągu za ich wsparcie i zaangażowanie w teatr.
W grudniu 2007 roku elbląski Teatr Dramatyczny przyjął imię Sewruka i obecnie działa jako Teatr im. Aleksandra Sewruka.
W Olsztynie funkcjonuje Policealne Studium Aktorskie im. Aleksandra Sewruka przy Teatrze im. Stefana Jaracza.
Przypisy
Bibliografia
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
