Aleksander Serwacy Niedbalski
Aleksander Serwacy Niedbalski (urodzony 13 maja 1895 w Drążgowie, zmarł 14 marca 1941 w KL Auschwitz) był polskim nauczycielem, działaczem niepodległościowym oraz społecznym, a także posłem do Sejmu Ustawodawczego II RP oraz Sejmu I kadencji II RP.
Życiorys
Niedbalski przyszedł na świat w rodzinie chłopskiej, jako syn Aleksandra i Katarzyny z domu Bartyś. Po ukończeniu szkoły w 1910 roku, zdał egzamin i został przyjęty na Warszawskie kursy Pedagogiczne Polskiej Macierzy Szkolnej. Następnie kontynuował studia na Wydziale Humanistycznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. W trakcie studiów zaangażował się w tajną działalność na rzecz niepodległości, oświaty oraz publicystyki. Już w szkole podstawowej brał udział w strajku szkolnym w 1905 roku. W Warszawie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, a później do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był również związany z konspiracyjnym ruchem nauczycielskim i chłopskim. Na zlecenie Towarzystwa Ochrony Chełmszczyzny organizował nielegalne polskie szkoły oraz oddziały ochotniczej straży pożarnej na Podlasiu.
13 kwietnia 1915 roku został aresztowany i skazany na zesłanie do Tobolska na Syberii. Podczas ewakuacji więźniów na wschód, 20 lipca 1915 roku zdołał uciec z transportu. Od 1916 roku rozpoczął pracę nauczycielską w Siedlcach, gdzie uczył najpierw w szkole powszechnej, a następnie w gimnazjum, nie rezygnując z działalności niepodległościowej. We wrześniu 1918 roku po raz kolejny został aresztowany, ale odzyskał wolność równocześnie z powrotem niepodległości Polski. Nadal kontynuował pracę nauczycielską, jednak coraz więcej czasu poświęcał sprawom społecznym i politycznym. W Siedlcach zorganizował Oddział Towarzystwa Nauczycielskiego Szkół Średnich i Wyższych oraz Okręgowy Związek Straży Pożarnej. Jego zasługą było również powołanie na Podlasiu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” oraz uruchomienie pisma Stronnictwa, zatytułowanego „Ludowiec”. W 1919 roku Niedbalski zrezygnował z pracy nauczycielskiej, stając się zastępcą członka Zarządu Głównego PSL „Wyzwolenie” oraz kandydatem na posła do Sejmu. Uzyskał mandat poselski z okręgu siedleckiego 10 maja 1920 roku, po tym jak poseł Szczepan Ciekot zrzekł się mandatu. W Sejmie zasiadał w komisjach: konstytucyjnej, wojskowej, oświatowej oraz był członkiem podkomisji do badania osadnictwa wojskowego.
W 1922 roku został ponownie wybrany do Sejmu, gdzie pełnił funkcję sekretarza Sejmu I kadencji oraz był członkiem komisji: konstytucyjnej i spraw zagranicznych. Po przewrocie majowym w 1926 roku i zmianie układu sił politycznych w Polsce, PSL „Piast” przeszedł do opozycji, co skutkowało utratą mandatu poselskiego przez Niedbalskiego w wyborach przeprowadzonych w 1928 roku. Od tego momentu poświęcił się głównie pracy pedagogicznej, ucząc w Szkole Rolniczej w Starej Wsi koło Siedlec w latach 1928-1932. 13 lutego 1933 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej powołało Niedbalskiego na dyrektora Powiatowej Szkoły Rolniczej w Wacynie koło Radomia, gdzie pełnił tę funkcję przez ponad 6 lat, przyczyniając się do przekształcenia Wacyna w jeden z najbardziej znanych ośrodków oświaty rolniczej w Polsce. W 1938 roku objął stanowisko prezesa w Zarządzie Komisji Nauczycielstwa Szkolnictwa Rolniczego.
Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 roku, został zwolniony przez władze okupacyjne z zajmowanego stanowiska dyrektora szkoły w Wacynie i podjął pracę w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Radomiu. Pozostawał w kontakcie z byłym marszałkiem Sejmu, Maciejem Ratajem. 21 stycznia 1941 roku został aresztowany przez gestapo w Radomiu za działalność konspiracyjną i przetransportowany wraz z innymi więźniami do Skarżyska Kamiennej, gdzie przez miesiąc był przesłuchiwany i torturowany. 24 lutego 1941 roku trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz (numer obozowy 10507), gdzie zmarł 14 marca 1941 roku.
Odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi – 1930 z okazji 10-lecia Niepodległości
- Złoty Krzyż Zasługi – 1932 za działalność na polu pożarnictwa
- Złoty Medal „Za Zasługi dla Pożarnictwa” – 1933 za 20 lat służby w OSP
- Medal Niepodległości – 1937
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych
Bibliografia
- Jan Sałkowski „Aleksander Serwacy Niedbalski” [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XXII, wyd. 1977, s. 729-730
- Mirosława Bednarzak-Libera „Aleksander Serwacy Niedbalski jako orędownik ludowej tradycji i symboliki” [w:] „Myśl Ludowa” nr 7, wyd. 2015, s. 215-240
- Aleksander Serwacy Niedbalski biografia na stronie Słownika biograficznego Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza
