Aleksander Ścibor-Rylski, znany również jako „Ostoja” (ur. 16 marca 1928 w Grudziądzu, zm. 3 kwietnia 1983 w Warszawie) – był polskim pisarzem, reżyserem oraz scenarzystą filmowym. Do jego znanych prac należą m.in. scenariusze do filmów Popioły (1965), Człowiek z marmuru (1977), Człowiek z żelaza (1981) oraz do serialu Lalka (1977). Stworzył postać Mateusza Birkuta.
Życiorys
Był synem Jerzego i Ireny z Ciesielskich. W czasie okupacji hitlerowskiej uczestniczył w działaniach Szarych Szeregów oraz Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, gdzie pełnił rolę łącznika dowódcy w Zgrupowaniu „Żniwiarz”. Został poważnie ranny w trakcie walk i później opuścił miasto razem z ludnością cywilną.
Po zakończeniu wojny, w 1946 roku, zadebiutował jako poeta i prozaik. W latach 1946–1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, jednak nie ukończył tych studiów. W okresie 1948–1954 był członkiem redakcji tygodnika Żołnierz Polski, gdzie pełnił m.in. funkcję kierownika działu kulturalnego. W 1950 roku opublikował powieść Węgiel, napisaną w duchu socrealizmu, która zapewniła mu uznanie jako utalentowanego pisarza socrealistycznego. W latach 1955–1957 był związany z redakcją Nowej Kultury. Od 1951 roku związał swoje życie zawodowe z kinematografią, pracując jako scenarzysta i reżyser.
W latach 1955–1965 kierował literackim Zespołem Filmowym Rytm. Następnie, w latach 1972–1978, pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego Pryzmat.
Zmarł i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie (kwatera E-V-2-2-11).
Twórczość
Książki
Cykl Biblioteka Przodowników Pracy
- Orczewski i jego brygada (1949)
- Górnicze gołębie pokoju: (o Wiktorze Markiewce) (1950)
- „Pancerz” Józefa Szulca (1950)
- Stasiek Kaluga staje do współzawodnictwa (1950)
- Węgiel (1950)
- Dwanaście felietonów (1951)
- Sprawa Szymka Bielasa (1953)
- Wieczór u Hanysa Dębiczka (1954)
- Iwan (1954)
- Cień i inne opowiadania (1955)
- Styczeń (1956)
- Ich dzień powszedni (1957)
- Złote koło (seria Ewa wzywa 07…, 1971)
- S.O.S. (1974, pod nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
- Pierścionek z końskiego włosia (1991)
- Źródła.
Filmografia
- Człowiek z żelaza – scenariusz (1981)
- Lalka (serial) – scenariusz (1977)
- Człowiek z marmuru – scenariusz (1976)
- Dagny – scenariusz (1976)
- S.O.S. (serial telewizyjny) – scenariusz (1974, podpisany nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
- Gniazdo – scenariusz (1974)
- Agent nr 1 – scenariusz (1971)
- Seksolatki – scenariusz (1971)
- Trąd – scenariusz (1971)
- Złote Koło – scenariusz (1971)
- Południk zero – scenariusz (1970)
- Sąsiedzi – reżyseria, scenariusz (1969)
- Wilcze echa – reżyseria, scenariusz (1968)
- Morderca zostawia ślad – reżyseria, scenariusz (1967)
- Popioły – scenariusz (1965)
- Jutro Meksyk – reżyseria, scenariusz (1965)
- Późne popołudnie – reżyseria, scenariusz (1964)
- Ich dzień powszedni – reżyseria, scenariusz (1964)
- Czarne skrzydła – scenariusz (1962)
- Dom bez okien – scenariusz (1962)
- Dotknięcie nocy – scenariusz (1961)
- Rok pierwszy – scenariusz (1960)
- Ostatni strzał – scenariusz (1959)
- Pigułki dla Aurelii – scenariusz (1958)
- Cień – scenariusz (1956)
- Źródło
Ekranizacje
Na podstawie jego książki z lat sześćdziesiątych, Pierścionek z końskiego włosia, Andrzej Wajda w 1992 roku zrealizował film Pierścionek z orłem w koronie.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
Nagrody
- Nagroda Państwowa III stopnia (1951)
- III Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1954)
- Nagroda Związku Literatów Polskich (1954)
- Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1954)
- II nagroda za tekst „Złote koło” w Konkursie na widowisko sensacyjne (1970)
- Nagroda Polskiego Radia II stopnia (1974)
- Nagroda prezesa Komitetu ds. Radia i TV (zespołowa) za scenariusz filmu Lalka (1979)
Upamiętnienie
Był patronem ławeczki w Parku Ratuszowym w Krakowie, w dzielnicy XVIII Nowa Huta, co potwierdza tabliczka informacyjna. Patroni ławeczek w przestrzeni publicznej są wybierani w ramach projektu Kody Miasta, realizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, operatora tytułu Kraków Miasto Literatury UNESCO, którym Kraków został uhonorowany w 2013 roku.
W 1993 roku powstał film dokumentalny Człowiek z szuflady. Aleksander Ścibor-Rylski (1928–1983), którego reżyserami byli Andrzej Kotkowski oraz Jerzy Sztwiertnia.
Przypisy
