Aleksander Jan Sałacki (urodzony 12 maja 1904 w Peczeniżynie, zmarły 4/5 kwietnia 2008 w Tychach) był pułkownikiem Wojska Polskiego oraz najstarszym żyjącym Orlęciem Lwowskim.
Życiorys
Urodził się 12 maja 1904 roku. Na początku uczęszczał do Męskiej Szkoły Ludowej im. Jana Kantego, jednak wkrótce jego rodzina przeniosła się do Przemyśla. Właśnie tam, w obliczu wydarzeń historycznych, miasto było wielokrotnie oblegane podczas I wojny światowej.
Po raz pierwszy chwycił za broń w 1918 roku, kiedy to młodzi chłopcy, znani później jako Orlęta Lwowskie, bronili miasta przed ukraińskimi oddziałami. Wówczas A. Sałacki miał zaledwie 14 lat. Po krótkim przeszkoleniu w obsłudze austriackiego karabinu manlicher, stanął do walki w obronie Szkoły Sienkiewicza, działając pod dowództwem Czesława Mączyńskiego. Lwów został obroniony, lecz historia szybko znowu go wezwała do działania.
Następnie, w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920), ponownie stanął w obronie Polski, tym razem w mundurze. Brał udział w walkach przeciwko armii Budionnego, przebywając na szlaku bojowym aż do rzeki Zbrucz pod dowództwem marszałka Józefa Piłsudskiego.
W okresie międzywojennym ukończył maturę, a służbę wojskową odbył w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie. Po zakończeniu służby osiedlił się w Horodyszczach, gdzie poznał swoją żonę Natalię. Pracował jako nauczyciel, a następnie jako kierownik placówek oświatowych w Horodyszczach, Czartorysku i Ołyce, ucząc m.in. języka polskiego i ukraińskiego. Historia jednak znowu go wezwała. W 1929 roku został mianowany podporucznikiem w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1934 roku, jako oficer rezerwy, był ewidencjonowany w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Łuck i miał przydział do 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Równem. W 1935 roku awansował na porucznika z 331. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
W czerwcu 1939 roku został powołany do służby czynnej w 24 pułku piechoty. W czasie kampanii wrześniowej dowodził 8 kompanią strzelecką w pięciodniowych starciach w Borach Tucholskich, które zakończyły się jego niewolą. Do 1945 roku przebywał w czterech obozach: Itzehoe, X A Sandbostel, Lubece i VI B Doessel. W Lubece spotkał syna Józefa Stalina, Jakuba Dżugaszwiliego, znakomitego szachistę. Został wyzwolony przez Amerykanów i powrócił do Polski, do żony i dwóch synów.
Pierwsze lata po wojnie spędził na Kresach, jednak w poszukiwaniu pracy przeniósł się do Wałbrzycha, gdzie nadal uczył w szkołach górniczych. W Wałbrzychu posiadał dom, ale w 1960 roku przyjął propozycję prowadzenia szkoły kadry górniczej, mieszczącej się w Promnicach, i przeniósł się do Tychów, gdzie mieszkał aż do śmierci oraz pomagał przy budowie kościoła św. Jana Chrzciciela.
Po przejściu na emeryturę w 1970 roku rozpoczął pisanie. Opublikowane zostały jego książki: „Jeniec wojenny nr 335” oraz „Na straconych pozycjach”. Część jego publikacji została odrzucona przez cenzurę, ponieważ A. Sałacki opisywał w nich, że w 1939 roku, oprócz Niemców, Polskę zaatakowali także Rosjanie. W późniejszym czasie otrzymał stopień majora i od czasu do czasu spotykał się z młodzieżą z Tychów, która chętnie go odwiedzała. 5 marca 2004 roku został awansowany na pułkownika.
Zmarł w nocy z 4 na 5 kwietnia 2008 roku w Tychach, dożywając 104 lat. Pochowany został 8 kwietnia 2008 roku. Był ostatnim żyjącym obrońcą Lwowa przed Ukraińcami w 1918 roku oraz ostatnim żyjącym obrońcą Lwowa przed bolszewikami w 1920 roku.
Przypisy
Bibliografia
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Aleksander Sałacki: Na straconych pozycjach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07665-0. OCLC 834696058. Brak numerów stron w książce.
Ewa Strzoda, Odszedł niezwykły tyszanin, „Twoje Tychy” Bezpłatny Tyski Tygodnik Miejski, nr 15/21, 15 kwietnia 2008. archiwum.tychy.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-17)].
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
Urząd Miasta Tychy, Kronika miasta, marzec 2004.
