Aleksander Oktawian Sadowski
Aleksander Oktawian Sadowski herbu Lubicz (6 kwietnia 1820 – 1882) był rotmistrzem huzarów w armii rosyjskiej, marszałkiem szlachty powiatu kamienieckiego oraz ostatnim marszałkiem gubernialnym kamienieckim wybranym w sposób demokratyczny. Pełnił również funkcję przewodniczącego Komitetu Wykonawczego Białych w guberni podolskiej.
Życiorys
Aleksander Oktawian Sadowski przyszedł na świat 6 kwietnia 1820 roku na Podolu. Pochodził z zamożnej, senatorskiej rodziny Sadowskich herbu Lubicz, której gałąź osiedliła się na Podolu. Był najmłodszym synem Grzegorza oraz Emercjanny Gastel herbu Zamecki.
Jego ojciec, syn Kajetana Adama i Heleny Anżułowskiej, był jednym z bardziej zamożnych ziemian w rosyjskim Podolu. W jego posiadaniu znajdowały się miasteczka, takie jak Balin z Balinówką, Orynin, Krasnostawce, Huków, Marianówka, Przewrocze, Kizi oraz Wołochy w powiecie kamienieckim. Dodatkowo dzierżył dawne królewszczyzny: Cykową i Karaczkowce. W 1820 roku, razem z synami, legitymował się ze szlachectwa przed kamienieckim zgromadzeniem deputackim. Z uwagi na starożytność rodziny został wpisany do szóstej księgi szlacheckiej guberni podolskiej, a ta legitymacja została potwierdzona przez departament heroldii w 1827 roku.
Postanowił podjąć karierę wojskową w rosyjskim wojsku, gdzie służył w aleksandryjskim pułku huzarów, osiągając stopień rotmistrza. Po dymisji z armii osiedlił się w Oryninie, poświęcając się działalności publicznej. Został najpierw wybrany na marszałka szlachty powiatu kamienieckiego, a później na marszałka gubernialnego podolskiego w 1861 roku. W okresie przygotowań do Powstania Styczniowego pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Wykonawczego Białych w guberni podolskiej. W 1862 roku odegrał kluczową rolę w podjęciu decyzji o złożeniu adresu do Cesarza Rosji Aleksandra II z wnioskiem o przyłączenie Podola, Wołynia i Ukrainy do Królestwa Polskiego. W efekcie, razem z innymi marszałkami, został zawieszony w urzędzie, wezwany do Petersburg i uwięziony. Od tego momentu marszałkowie szlachty nie byli już wybierani, a mianowani przez administrację carską.
Po kilkuletnim pobycie w więzieniu wrócił do swoich majątków i kontynuował działalność społeczną, zajmując znaczącą pozycję wśród ziemian podolskich. Zasłużył się w ratowaniu majątków polskiej szlachty przed konfiskatą. Jako osoba bardzo zamożna, nie żałował funduszy na cele narodowe i kulturalne.
Zmarł w wyniku nieszczęśliwego wypadku w 1882 roku i został pochowany w Oryninie.
Rodzina
Był żonaty z Eweliną Amelią Julią Żelską herbu Ogończyk, córką Józefa Artura Żelskiego z Husiatyna oraz Aleksandry Dwernickiej herbu Sas, której ojcem był generał Józef Dwernicki. Z małżeństwa tego urodził się syn Aleksander, urodzony w 1866 roku.
Bibliografia
- Kazimierz Pułaski, Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, t. II, Warszawa 1991, s. 187-190.
- Tadeusz Epsztein, Polska własność ziemska na Ukrainie w 1890 roku, Warszawa 2008, nr 1376, 1410, 1410, 1474, 1502, 3201.
- Irena Wodzianowska, Powstanie styczniowe na Podolu w świetle akt komisji śledczych, [w:] Teka Komisji Historycznej OL PAN, 2013, X, 104-116.
- Daniel Beauvois, Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, Lublin 2005, s. 377, 696.
- Tadeusz Bobrowski, Pamiętnik mojego życia, t. II, Warszawa 1979, s. 446, 461, 519.
