Aleksander Rylke

Aleksander Rylke

Aleksander Rylke, znany również jako Piotr (urodzony 22 maja 1887 w Równem, zmarł 23 stycznia 1968 w Gdańsku) był komandorem porucznikiem Marynarki Wojennej, profesorem zwyczajnym oraz inżynierem zajmującym się budową okrętów.

Wykształcenie

Urodził się 22 maja 1887 roku w Równem (obecnie Ukraina), w rodzinie ziemiańskiej. Jego ojciec, Stanisław Piotr (1843–1899), był astronomem, geodetą oraz generałem armii rosyjskiej, natomiast matka, Marianna z Rejewskich (1855–1929), pełniła rolę gospodyni domowej. W 1893 roku rodzina Rylke przeprowadziła się do Warszawy. Aleksander ukończył Państwową Szkołę Realną w stolicy. Po maturze w 1904 roku rozpoczął studia na Wydziale Budowy Okrętów w Szkole Inżynierów Marynarki Wojennej w Kronsztadzie, które ukończył w 1909 roku z pierwszym miejscem w roku. Otrzymał dyplom inżyniera oraz stopień podporucznika w Korpusie Inżynierii Budowy Okrętów.

Służba wojskowa

Po ukończeniu studiów podjął pracę jako młodszy inżynier w arsenale portu wojennego w Sewastopolu, gdzie uczestniczył w budowie pancernika „Ioann Złatoust” oraz otrzymał nagrodę pieniężną za ulepszenie jego steru. W Sewastopolu pracował do 1913 roku, a przez ostatnie dwa lata pełnił funkcję głównego inżyniera w dywizjonie okrętów podwodnych, awansując przy tym na stopnie oficerskie w marynarce rosyjskiej. W 1913 roku został przeniesiony do Stoczni Bałtyckiej w Petersburgu, gdzie zajmował się budową krążowników oraz zamawianiem i odbiorem stali okrętowej. Po rewolucji w Rosji w 1918 roku, w rosyjskim stopniu komandora podporucznika, Rylke wrócił do Polski przez Finlandię, docierając tam we wrześniu 1919 roku.

10 września 1919 roku zgłosił się do służby w polskiej Marynarce Wojennej, gdzie został przydzielony do korpusu technicznego w stopniu majora, a następnie komandora podporucznika. Współpracował przy zamówieniu monitorów rzecznych typu Warszawa w gdańskiej stoczni Danziger Werft oraz nadzorował budowę pierwszego okrętu dla polskiej Marynarki Wojennej – ORP „Pomorzanin”. Rylke, posiadający znajomość kilku języków (angielskiego, niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego), uczestniczył w komisjach zakupów statków za granicą, w tym przewodniczył komisji, która w 1920 roku zakupiła żaglowiec szkolny „Lwów” dla Szkoły Morskiej w Tczewie. W 1921 roku zrezygnował ze służby i przeszedł do rezerwy. Próbował założyć prywatną stocznię, jednak plany te nie powiodły się z powodu trudnej sytuacji gospodarczej w kraju. W Warszawie, w firmie braci Lilpop, kontynuował działalność na rzecz popularyzacji spraw morskich, był prezesem warszawskiego oddziału Ligi Morskiej i Rzecznej oraz zorganizował w 1923 roku pierwszą wystawę morską w Warszawie. Brał także udział w organizacji jachtklubu w Warszawie i powołaniu miesięcznika „Morze”. W 1924 roku, jako oficer rezerwy, został powołany do czynnej służby. W styczniu 1925 roku został przydzielony z Kierownictwa Marynarki Wojennej do Wojskowego Komisarza Żeglugi Śródlądowej w Oddziale IV Sztabu Generalnego, gdzie zajmował się rozwojem transportu śródlądowego do celów militarnych. W listopadzie 1926 roku został oddany do dyspozycji szefa KMW, a w 1927 roku przeniesiony do KMW, gdzie w składzie komisji pod przewodnictwem kmdra Xawerego Czernickiego nadzorował budowę polskich niszczycieli OORP „Burza” i „Wicher” oraz okrętów podwodnych typu Wilk, zgłaszając wielokrotnie niedociągnięcia w budowie. Do kraju powrócił dopiero we wrześniu 1932 roku.

W 1933 roku Rylke objął stanowisko kierownika Wydziału Budowy Okrętów w Służbie Technicznej KMW w stopniu komandora porucznika. Przewodniczył komisji, która wybierała oferty na budowę stawiacza min ORP „Gryf”. Nadzorował także powstawanie wymagań taktyczno-technicznych dla przyszłych okrętów podwodnych OORP „Orzeł” i „Sęp”, a następnie ponownie wyjechał do Francji, aby ocenić oferty na ich budowę jako przewodniczący komisji. Doszedł do wniosku, że wybrana oferta stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire zawierała zafałszowane parametry, co zgłosił swoim przełożonym. Kierownictwo Marynarki Wojennej unieważniło przetarg, a po ogłoszeniu nowego wybrano stocznie holenderskie. Mimo to, bezkompromisowa postawa kmdr. por. Rylkego nie znalazła uznania wśród przełożonych, którzy dbali o dobre relacje z Francją, co skutkowało jego przeniesieniem w stan spoczynku 30 czerwca 1934 roku.

Inżynier Rylke odmówił propozycji dalszej pracy na stanowisku cywilnym w wojsku, ale jako członek Towarzystwa Wiedzy Wojskowej opracował programy szkolenia techników budowy okrętów na poziomie średnim. Współpracował także z brytyjską stocznią J. Samuel White w Cowes nad ofertą budowy dla Polski niszczycieli OORP „Grom” i „Błyskawica”. W 1938 roku uczestniczył w organizacji i budowie Stoczni Gdyńskiej, projektując m.in. trasernię kadłubową oraz pochylnię, na której zbudowano pierwszy polski statek SS „Olza”. W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku Rylke został zmobilizowany.

7 września 1939 roku, wraz z Kierownictwem Marynarki Wojennej, ewakuował się z Warszawy do Pińska, a następnie na Wołyń. Udało mu się uniknąć niewoli sowieckiej i powrócił do Warszawy. W czasie niemieckiej okupacji prowadził konspiracyjne wykłady z budowy okrętów (w zakresie statyki wiązań okrętowych i kreśleń okrętowych) na wydziale budowy okrętów organizowanym przez inż. Aleksandra Potyrałę w ramach organizacji marynarzy „Alfa” przy Armii Krajowej.

Awansował kolejno na stopnie oficerskie:

• Rosja
• miczman – 1909
• podkapitan – 1913
• kapitan – 1916
• Polska
• kapitan marynarki – 1919
• komandor podporucznik – 1919
• komandor porucznik – 1930

Praca naukowa

Po wojnie, inż. Rylke był organizatorem i pierwszym dziekanem Wydziału Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej, który uruchomiono we wrześniu 1945 roku. Był również kierownikiem Katedry Projektowania Okrętów, którą sam utworzył. W czerwcu 1946 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1946–1949 pełnił funkcję prorektora Politechniki Gdańskiej. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk i aktywnie działał w innych instytucjach zajmujących się sprawami morskimi oraz naukowo-technicznymi. W 1960 roku przeszedł na emeryturę, ale nadal uczestniczył w życiu naukowym Politechniki Gdańskiej oraz innych ośrodków naukowych, pełniąc rolę recenzenta oraz promotora prac naukowych. W 1963 roku został powołany przez ministra na przewodniczącego Rady Naukowej nowo utworzonego Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej. Napisał także wspomnienia pt. „W służbie okrętu”, opublikowane w Gdyni w 1967 roku.

Życie prywatne

Od 1921 roku był mężem Ireny z Szumlańskich (1890–1957), która była tłumaczką książek dla dzieci. Mieszkali w pobliżu Politechniki Gdańskiej.

Zmarł 23 stycznia 1968 roku w Gdańsku, a jego ciało pochowano na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX-kwatera Profesorów-94).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1967)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954)
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 10 listopada 1928, 11 lipca 1948)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (23 maja 1955)
• Złota Odznaka „Zasłużony Pracownik Morza” (1960)
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1929, zezwolenie Prezydenta RP 1931)
• Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
• Order św. Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie)

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Państwowa I stopnia za opracowanie i zastosowanie w warunkach polskich metody bocznego wodowania statków (1952)
• tytuł doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej (1965)

Upamiętnienie

Od 14 lipca 1978 roku Aleksander Rylke jest patronem jednej z ulic w Gdańsku. Jego imię noszą również dwa drobnicowce: „Aleksander Rylke” (typ B 438, zbudowany w Gdańsku w 1977 roku, odsprzedany przez Polskie Linie Oceaniczne w roku produkcji) oraz „Profesor Rylke” (typ B 340, zbudowany w Splicie, w służbie PLO od 1978 roku, złomowany w 1999 roku).

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• kmdr Stanisław Wielebski, Profesor Aleksander Rylke i Jego związek z Marynarką Wojenną RP [w:] „Pismo PG”, nr 4/2005.