Aleksander Antoni Jan Rożniecki herbu Rola (urodzony 12 lutego 1774 lub 1 stycznia 1771 w Warszawie, zmarł 24 lipca 1849 tamże) był generałem jazdy w Wojsku Polskim oraz członkiem Rady Państwa Imperium Rosyjskiego.
Życiorys
Był absolwentem Korpusu Kadetów. Swoją karierę wojskową rozpoczął w 1788 roku, służąc w gwardii konnej. W 1789 roku awansował na podporucznika, a następnie przeniósł się do 4 Brygady Kawalerii Narodowej, gdzie jako kapitan brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku. Działał w sprzysiężeniu insurekcyjnym, a w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku wyróżnił się odwagą i patriotyzmem, co zaowocowało mianowaniem go wicebrygadierem. Od 1798 roku był pułkownikiem w Legionach Polskich, uczestnicząc w kampaniach 1799 i 1801 w Legii Naddunajskiej. Później, jako generał brygady, czasowo dowodził Legią. Po rozwiązaniu Legionów Polskich służył w korpusie generała Masseny, biorąc udział w licznych kampaniach we Włoszech i Niemczech, gdzie zasłynął w bitwie pod Castelfranco w 1805 roku.
Od 1806 roku służył w wojsku polskim Księstwa Warszawskiego, a w 1807 roku został inspektorem kawalerii oraz generałem. W czasie wojny austriacko-polskiej w 1809 roku wykazał się umiejętnościami taktycznymi, prowadząc śmiały manewr, który umożliwił jego oddziałowi dotarcie do Krakowa 14 lipca, dzień przed księciem Poniatowskim. Udało mu się wyzwolić Małopolskę Wschodnią ze Lwowem, gdzie powołał administrację cywilną i wojskową. Od 1810 roku był generałem dywizji i kierował wywiadem przeciwko Rosji. W 1811 roku dołączył do loży Wielkiego Wschodu Narodowego Księstwa Warszawskiego, a w 1821 roku był jej ostatnim wielkim mistrzem.
W 1812 roku, podczas wyprawy na Moskwę, dowodził 4 Lekką Dywizją Jazdy w IV Korpusie Jazdy Odwodowej Wielkiej Armii, walcząc w bitwach pod Mirem i Borodino. W 1813 roku pełnił funkcję szefa sztabu VIII (polskiego) Korpusu w kampanii niemieckiej (saskiej) księcia J. Poniatowskiego. Został ranny pod Lipskiem i trafił do niewoli rosyjskiej.
W Królestwie Polskim, od 1815 roku, był dowódcą Jazdy Królestwa Polskiego, a od 1816 roku również organizatorem i komendantem Korpusu Żandarmerii. Zajął się działalnością policyjno-szpiegowską, zwalczając realne spiski (Towarzystwo Patriotyczne) oraz stosując metody prowokacji i korupcji, aby wykrywać sztuczne. Niezbyt dobrze postrzegany, był znienawidzony jako organizator i szef tajnej policji carskiej, która prześladowała polskich bojowników i działaczy konspiracyjnych. Z jego inicjatywy, przy wsparciu Nikołaja Nowosilcowa oraz Mateusza Lubowidzkiego, powołano Biuro Centralne Policji dla Warszawy i Królestwa Polskiego.
Po wybuchu powstania listopadowego uciekł z Warszawy i zaciągnął się do armii carskiej. Był również członkiem rosyjskiej Rady Państwa. Później powrócił do Warszawy, gdzie zmarł. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (katakumby za 7 filarem).
Odznaczenia
- Order Świętego Aleksandra Newskiego (Rosja, 1820),
- Order Świętego Włodzimierza II klasy (Rosja, 1818),
- Order Świętej Anny I klasy z brylantami (Rosja, 1819),
- Order Świętego Stanisława I klasy z nadania Aleksandra I Romanowa (1815),
- Order Wojskowy Księstwa Warszawskiego II klasy (1809),
- Order Orła Białego (1829),
- Order Legii Honorowej IV i V klasy (Francja, oba nadania w 1809),
- Order Korony Żelaznej III klasy (Lombardia/Francja),
- Order Obojga Sycylii I klasy (Neapol),
- Order Orła Czerwonego IV klasy (Prusy),
- Znak Honorowy za 35 lat służby (1830).
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
