Aleksander Rogalski (urodzony 23 października 1912 roku w Niszczewicach, zmarły 7 maja 1996 roku w Poznaniu) był polskim eseistą, publicystą, historykiem oraz krytykiem literatury.
Życiorys
W latach 1931–1936 studiował literaturę, filozofię oraz socjologię na Uniwersytecie Poznańskim. W 1945 roku obronił doktorat z filozofii, a w 1965 roku uzyskał habilitację w zakresie historii współczesnej literatury niemieckiej. W okresie studenckim rozpoczął działalność jako krytyk literacki i publicysta, publikując recenzje, omówienia, felietony oraz szkice w różnych czasopismach z okresu Polski międzywojennej, zarówno regionalnych, jak i ogólnokrajowych.
W czasie okupacji hitlerowskiej przebywał w Warszawie. Lata wojenne i okupacyjne spędził najpierw w Inowrocławiu, a potem w Warszawie. Aktywnie uczestniczył w konspiracyjnym życiu literackim i kulturalnym (1939-1942), a w latach 1942-1944 pracował w Sekcji Zachodniej Departamentu Informacji Armii Krajowej. Publikował artykuły w prasie podziemnej, m.in. redagował miesięczny dodatek do „Rzeczpospolitej Polskiej” – „Ziemie Zachodnie Rzeczypospolitej” (1942-1944). Był także redaktorem i współautorem książki „Z pierwszej linii frontu” (1943), jednej z najważniejszych publikacji wydanych przez polskie oficyny podziemne. Po powstaniu warszawskim, które przeżył na Starówce, a po pobycie w obozie przejściowym w Pruszkowie, wyjechał do Radomska, a następnie do Częstochowy, gdzie uwiecznił swoje doświadczenia w relacji „Tragedia bez końca”, opublikowanej w 1965 roku przez E. Serwańskiego w zbiorze „Życie w powstańczej Warszawie”.
Jako krytyk literacki pozostawał pod wpływem personalizmu chrześcijańskiego. Do Poznania wrócił w marcu 1945 roku. Pracował jako redaktor w Zachodniej Agencji Prasowej oraz kierował Studium Niemcoznawczym przy Instytucie Zachodnim (1945–1949). W latach 1954–1956 był redaktorem naczelnym „Wrocławskiego Tygodnika Katolików”, w latach 1965-1972 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Nurt”, a w latach 1960-1976 był redaktorem naczelnym Instytutu Wydawniczego „Pax”, współredagując m.in. miesięcznik „Życie i Myśl” (1950). Od 1992 roku pełnił rolę redaktora naczelnego pisma „Europa – czasopismo kulturalne” wydawanego w Poznaniu. Należał do różnych organizacji, takich jak Syndykat Dziennikarzy Wielkopolskich (1936-1939), Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich (1945-1950), Instytut Zachodni oraz Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. W latach 1956–1982 był członkiem Stowarzyszenia „Pax” oraz w latach 1946–1983 członkiem Związku Literatów Polskich (prezes Oddziału w Poznaniu w latach 1949-1952 i 1965-1966). Od 1989 roku należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz był członkiem PEN-Clubu.
Rogalski jest laureatem wielu nagród, w tym Nagrody Literackiej miasta Poznania (1958) za całokształt twórczości literackiej, Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka (otrzymał ją trzykrotnie: w 1952, 1963 i 1982) oraz Nagrody im. Jana Kasprowicza (1983). Otrzymał Nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za twórczość literacką związaną z literaturą niemiecką i skandynawską. W 1988 roku przyznano mu wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury za książkę „Wspomnienia i przypomnienia”. Książka „Most nad przepaścią” została uznana przez Radio Wolna Europa za najlepszą krajową publikację roku 1963. Otrzymał również odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi (1955), Krzyż Kawalerski (1965), Krzyż Oficerski (1973) oraz Krzyż Komandorski (1981) Orderu Odrodzenia Polski.
Bibliografia prac Aleksandra Rogalskiego obejmuje niemal 40 książek, wiele przedmów i opracowań oraz ogromną liczbę publikacji prasowych, esejów, rozpraw i recenzji. W jego bogatym dorobku dominują zagadnienia związane z Niemcami, od publicystyki z pierwszych lat po wojnie („Już nigdy więcej”), po rozprawy dotyczące kwestii historycznych („Za kulisami Mustergau”, „NRF – elementy rzeczywistości”). Pisarz zajmował się także szkicami i studiami poświęconymi tradycji oraz współczesnej kulturze i literaturze niemieckiej („Pasażerowie Arki Noego”, „Przedziwny świat”, „W kręgu Nibelungów”, „Zbliżenia”). Interesował się również literaturą francuską, skandynawską, angielską, amerykańską oraz polską, rozpatrując ją w kontekście kultury współczesnej. W jego twórczości dominującym motywem jest chrześcijańskie widzenie świata, poszukiwanie wartości w działaniach i twórczości jednostek oraz całych pokoleń.
Publikacje
1937 – Stanisław Przybyszewski. Próba rewizji tradycji
1943 – Z pierwszej linii frontu
1946 – Akcja kulturalna na Ziemiach Odzyskanych
1946 – Miasta niemieckie dzisiaj
1946 – Niemcy rozgromione
1947 – Już nigdy więcej
1952 – Katolicyzm w Niemczech po II wojnie światowej
1955 – Kościół katolicki na Śląsku
1956 – Kościół katolicki na Warmii i Mazurach
1956 – Literatura i cywilizacja
1958 – W kręgu Nibelungów
1958 – Profile i preteksty
1959 – Dramat naszego czasu
1960 – Rosja-Europa
1961 – Taki był Hitler
1962 – Niemiecka Republika Federalna
1963 – Zbliżenia
1963 – Most nad przepaścią. O Tomaszu Mannie
1965 – Za kulisami „Mustergau”
1965 – Próba konfrontacji
1965 – Pasażerowie Arki Noego
1969 – Pod północnym niebem
1969 – Dobraczyński
1971 – Szkice amerykańskie
1973 – Nowa konstelacja
1974 – NRF – elementy rzeczywistości
1974 – Twórcy, dzieła, postawy
1975 – Tomasz Mann
1975 – Tomasz Mann w oczach krytyki światowej
1977 – Myśli i wyobrażenia
1977 – Tryptyk miłosny
1980 – Annetta i Emilia
1980 – Trzy portrety niemieckie
1981 – Knut Hamsun
1981 – Jan Dobraczyński (w języku angielskim)
1983 – W kręgu przyjaźni
1984 – Przedziwny świat: szkice z dziejów literatury niemieckiej
1985 – Ku światłu
1987 – Wspomnienia i przypomnienia
1988 – Między fascynacją a krytycyzmem
Przypisy
Bibliografia
Aleksander Rogalski, „Wspomnienia i przypomnienia”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987
