Aleksander Rodziewicz (ur. 8 września 1898 w Warszawie, zm. 25 kwietnia 1981 w Szczecinie) to polski aktor teatralny, reżyser oraz dyrektor teatrów w Łucku, Bydgoszczy, Krakowie, Jeleniej Górze, Olsztynie, Gdańsku i Szczecinie.
Życiorys
Urodził się 8 września 1898 roku w Warszawie, chociaż niektóre źródła podają Archangielsk jako miejsce jego narodzin. Był synem Bolesława – technika oraz Aleksandry z Kiewliczów. Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej, co starał się ukrywać po wojnie. W gimnazjum w Irkucku zdobył świadectwo dojrzałości, a następnie przerwał studia na wydziale prawa uniwersytetu w Kijowie, kończąc jednak kijowską Szkołę Dramatyczną. W 1916 roku rozpoczął karierę aktorską w teatrze Sołowcowa w Kijowie, który był uznawany za jedną z najważniejszych scen dramatycznych w Rosji.
Jako dobrze wykształcony aktor, przeszedł do Teatru Polskiego w Kijowie, prowadzonego przez Stanisławę Wysocką. W 1923 roku dołączył do Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie, kierowanego przez Teofila Trzcińskiego. W sezonie 1926–1927 występował w wileńskiej Teatrze Reduta Juliusza Osterwy.
Pod koniec lat 20. rozpoczął swoją działalność jako reżyser teatralny. W latach 1927–1930 pracował w Teatrze Polskim w Poznaniu, a w sezonie 1930–1931 występował na scenie Teatru Narodowego w Warszawie. W latach 1931–1938 pełnił funkcję dyrektora Teatru Wołyńskiego im. J. Słowackiego w Łucku, gdzie wykazał się dużymi umiejętnościami reżyserskimi i organizacyjnymi. Pod jego przewodnictwem w teatrze łuckim wykształciła się grupa aktorów, którzy później zasiliła kadry wielu teatrów w Polsce.
W kwietniu 1938 roku, po rezygnacji Władysława Stomy, objął dyrekcję Teatru Miejskiego w Bydgoszczy. Jego działalność rozpoczęła się od nadania teatrowi imienia Karola Huberta Rostworowskiego. Pierwszym przedstawieniem, które zrealizował, był „Judasz z Kariothu” H. Rostworowskiego w reżyserii Ludwika Solskiego. W sezonie 1938/1939 zrealizował 24 premiery oraz 320 przedstawień, które przyciągnęły 170 tys. widzów. W repertuarze dominowała popularna w bydgoskim społeczeństwie operetka. Współpracował także z Rozgłośnią Pomorską Polskiego Radia, organizując przedstawienia dla dzieci i młodzieży, jednak nie prowadził akcji objazdowych.
Po wybuchu II wojny światowej opuścił Bydgoszcz i dotarł do Lwowa, gdzie w latach 1940–1941 występował w Polskim Teatrze Dramatycznym. Następnie, do 1944 roku, zajmował się handlem. Na początku 1945 roku znalazł się w Ciężkowicach w Tarnowskiem. 14 lutego tego roku Ministerstwo Kultury i Sztuki mianowało go dyrektorem teatru w Bydgoszczy. 6 marca 1945 roku zorganizowany przez niego w Krakowie zespół rozpoczął pracę w Teatrze Małym (od czerwca 1945 Teatr Polski), mieszczącym się w budynku dawnego teatru Elysium przy ul. Gdańskiej 68, ponieważ gmach Teatru Miejskiego spłonął w styczniu 1945 roku.
Teatr bydgoski zainaugurował sezon komedią „Zemsta” Aleksandra Fredry. Do września 1945 roku zrealizowano 9 premier, 20 koncertów oraz 203 przedstawienia, które obejrzało 67 tys. widzów. 9 marca 1945 roku, z jego inicjatywy, powołano w Bydgoszczy Szkołę Dramatyczną, której został pierwszym dyrektorem; prowadził w niej wykłady i zajęcia praktyczne do połowy 1947 roku. W październiku 1945 roku został dyrektorem połączonych Teatru Polskiego w Bydgoszczy i Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, jednak po kilku tygodniach zrezygnował ze stanowiska dyrektora teatru toruńskiego, pozostając na czołowej pozycji w Teatrze Polskim w Bydgoszczy aż do 1947 roku. W kwietniu 1946 roku, przy ul. Grodzkiej 14, utworzył filię Teatru Polskiego pod nazwą Teatr Powszechny Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, gdzie odbywały się przedstawienia do czasu oddania do użytku nowego budynku teatru w miejscu „Elysium”.
Jego działalność jako reżysera i dyrektora była wysoko oceniana przez krytyków teatralnych. Do największych osiągnięć teatru bydgoskiego pod jego dyrekcją należało przedstawienie „Candidy” G. B. Shawa (październik 1946) oraz „Żeglarz” Jerzego Szaniawskiego (grudzień 1946). W jego reżyserii na bydgoskiej scenie zaprezentowano 13 sztuk, w tym: „Mazepa” J. Słowackiego, „Śluby panieńskie” A. Fredry oraz „Moralność pani Dulskiej” G. Zapolskiej.
W lipcu 1947 roku został dyrektorem Teatru Powszechnego w Krakowie. Powrócił do Bydgoszczy w 1949 roku, obejmując stanowisko dyrektora oraz kierownika artystycznego Państwowych Teatrów Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy. Z połączonych teatrów Bydgoszczy i Torunia utworzył jeden zespół aktorski, gdzie aktorzy grali na obu scenach, podróżując między miastami. Do repertuaru TZP wprowadzał w szerszym zakresie polskie sztuki współczesne oraz sztuki radzieckie. Od października 1949 roku działał w nowo wybudowanym gmachu teatru bydgoskiego przy al. Mickiewicza. Stanowisko dyrektora Państwowych Teatrów Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy sprawował do września 1951 roku.
W latach 1953–1955 reżyserował i grał w Teatrze Dramatycznym im. C. K. Norwida w Jeleniej Górze, w latach 1955–1956 w Teatrze im. S. Jaracza w Olsztynie, a w sezonie 1956/1957 w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. W czerwcu 1957 roku objął dyrekcję oraz kierownictwo artystyczne Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie, pełniąc te funkcje do 1963 roku. W repertuarze sięgał po dramaturgię zachodnią oraz nawiązał współpracę z Teatrem Ludowym w Rostocku. W 1958 roku poparł inicjatywę zorganizowania w szczecińskim Klubie „13 Muz” Teatru Propozycji. Po przejściu na emeryturę w 1963 roku współpracował z Teatrem Polskim w Szczecinie, gdzie w latach 1963–1967 reżyserował kilka sztuk. W latach 1968–1973 współpracował również ze szczecińskim Teatrem Muzycznym jako konsultant repertuarowy.
Zmarł 25 kwietnia 1981 roku w Szczecinie. Został pochowany na cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kwatera 44-2-3). Był żonaty z Jadwigą Romą z Okońskich.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie, po raz pierwszy 11 listopada 1934)
Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)
Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego (1960)
Przypisy
Bibliografia
Ewa E. Adamus-Szymborska, Zdzisław Z. Pruss, Zofia Z. Pietrzak, Bydgoski leksykon teatralny, Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 2000, s. 375–376, ISBN 83-85327-59-2, OCLC 749203349.
Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom III. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85327-32-0, str. 123–126.
