Aleksander Stanisław Reszczyński h. Rawicz (urodzony 27 marca 1892 roku w Warszawie, zmarł 4 marca 1943 roku tamże) był polskim wojskowym i policjantem, członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, oficerem Policji Państwowej II Rzeczypospolitej, a także komendantem Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Warszawie. Był również znaczącym współpracownikiem Kontrwywiadu ZWZ-AK.
Życiorys
W trakcie I wojny światowej był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, angażując się w formowanie Straży Obywatelskiej. W listopadzie 1918 roku brał udział w rozbrajaniu Niemców. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Straży Narodowej, tworzonej przez Narodową Demokrację. W marcu 1919 roku przeszedł do Milicji Ludowej, która była pod wpływem Polskiej Partii Socjalistycznej. Po rozwiązaniu Milicji w czerwcu 1919 roku dołączył do Policji Państwowej (PP). W czasie wojny polsko-bolszewickiej współorganizował bataliony policyjne, które przekształcono w 213. Ochotniczy Pułk Piechoty, jednak nie brał udziału w walkach frontowych.
Od sierpnia 1919 roku pełnił funkcję komendanta III Posterunku PP w Lublinie w stopniu inspektora (który odpowiadał wojskowemu stopniowi porucznika). Od czerwca do września 1922 roku był komendantem PP w Lublinie, a po likwidacji komendy miejskiej do grudnia 1922 roku został komendantem powiatowym PP w Lublinie. W listopadzie 1922 roku awansował na nadkomisarza (kapitana). W lutym 1925 roku objął stanowisko komendanta PP w Wilnie. W kolejnych latach był komendantem policji w Lwowie (do 10 października 1929 roku), a następnie komendantem powiatowym PP we Lwowie. Pomiędzy 1933 a czerwcem 1936 roku był komendantem PP w Krakowie, awansując na podinspektora (majora). Od czerwca 1936 roku pełnił funkcję komendanta PP w Poznaniu. 10 września 1938 roku objął stanowisko oficera inspekcyjnego w Komendzie Wojewódzkiej PP w Lublinie, które sprawował do wybuchu II wojny światowej.
9 września 1939 roku ewakuowano go z Lublina wraz z oddziałami Policji Państwowej oraz zawodową Strażą Pożarną (prawdopodobnie na rozkaz prezydenta miasta, Bolesława Liszkowskiego, realizującego decyzję premiera gen. Felicjana Sławoj-Składkowskiego) w kierunku Tarnopola. 29 września, w niejasnych okolicznościach, powrócił do miasta z kilkoma oficerami i rozpoczął organizację Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa, inspirowanej strażami obywatelskimi z czasów I wojny światowej. Organizacja ta została uznana przez Niemców za organ porządkowy i w grudniu 1939 roku włączona do struktur Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. granatowej policji). Podinspektor A. Reszczyński objął stanowisko oficera łącznikowego Policji Polskiej przy niemieckim komendancie żandarmerii dystryktu Lublin (Kommandeur der Gendarmerie – KdGend), co odpowiadało przedwojennemu stanowisku komendanta wojewódzkiego Policji Państwowej.
Po aresztowaniu 6 maja 1940 roku ppłk. Mariana Kozielewskiego, inspektora Policji Polskiej dla Warszawy, oraz 69 podległych mu oficerów, 26 czerwca A. Reszczyński został przeniesiony i objął stanowisko komendanta Policji Polskiej dla miasta Warszawy w stopniu inspektora.
Pełniąc rolę dowódcy największej jednostki organizacyjnej Policji Polskiej, kontynuował wizję swojego poprzednika i podejmował działania mające na celu zapewnienie sprawnego i rzetelnego funkcjonowania organizacji. Świadczą o tym m.in. zapisy z odpraw policji warszawskiej, które przechwycił wywiad ZWZ-AK, podczas których upominał swoich podwładnych, aby nie dopuścili do „dalszego obnoszenia munduru Policji Polskiej po mieście z piętnem brutala, łapownika i łajdaka”.
Ze względu na swoją apolityczną postawę od początku służby w policji, ppłk A. Reszczyński nie przynależał do żadnej organizacji konspiracyjnej i odrzucił propozycję ZWZ-AK wstąpienia do Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Był jednak ściśle związany z referatem 993/P Wydziału II Kontrwywiadu ZWZ-AK, któremu dostarczył wiele cennych informacji. Brak osobistego zaangażowania w działania konspiracyjne sprawił, że jego zasługi na rzecz Państwa Podziemnego były znane jedynie wąskiemu gronu osób, co przyczyniło się do utrwalenia w społeczeństwie negatywnego wizerunku kolaboranta lub przynajmniej osoby kontrowersyjnej, co pośrednio doprowadziło do jego przedwczesnej śmierci.
Aleksander Reszczyński zginął nocą z 4 na 5 marca 1943 roku we własnym mieszkaniu w Warszawie w wyniku zamachu przeprowadzonego przez Grupę Specjalną Sztabu Głównego Gwardii Ludowej (GL). GL prawdopodobnie nie była świadoma jego związków z Kontrwywiadem AK. Jak podaje B. Urbankowski, w ten sposób pokrzyżowane zostały plany Kontrwywiadu AK, który chciał wykorzystać kontakty z ppłk Reszczyńskim w celu uwolnienia aresztowanego przez Niemców Delegata Rządu na Kraj, Jana Piekałkiewicza. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-5-29,30).
Przez długi czas A. Reszczyński był postrzegany jako zdrajca i kolaborant. Dopiero w 1977 roku polska komisja działająca w Londynie orzekła, że żaden z Sądów Specjalnych Polski Podziemnej nie wydał na niego wyroku śmierci, a sam Reszczyński był zasłużonym współpracownikiem Kontrwywiadu AK.
Jego żoną była Marta Reszczyńska-Stypińska (1905–1995), polska poetka i dramatopisarka na emigracji.
Ordery i odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz drugi 13 grudnia 1928 roku)
