Aleksander Rejman

Aleksander Augustyn Rejman (ur. 12 sierpnia 1914 w Czarnej, zm. 17 lutego 2005 w Warszawie) był polskim ogrodnikiem specjalizującym się w pomologii oraz prorektorem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Wczesne lata 1914–1934

Urodził się w wiosce Czarna, w powiecie łańcuckim, na terenie Królestwa Galicji i Lodomerii (dzisiejsze województwo podkarpackie), w rodzinie Michała (zm. 1921) i Anny z domu Czado, jako najmłodszy z dziewięciu braci. Jego ojciec prowadził dwuhektarowe gospodarstwo oraz pracował na kolei. W latach 1924–1928 starsi bracia przeszli z produkcji rolniczej na ogrodniczą, rozwijając uprawy truskawek, pomidorów oraz drzewek owocowych. W 1929 roku założyli szkółkę drzew i krzewów owocowych pod nazwą Bracia Rejman, co umożliwiło dalsze kształcenie trzech młodszych braci, w tym Aleksandra.

Aleksander ukończył czteroklasową szkołę powszechną w Czarnej w 1925 roku, a następnie uczęszczał do szkoły powszechnej w Łańcucie w latach 1925–1928. Później kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum Koedukacyjnym im. H. Sienkiewicza w Łańcucie, które ukończył w 1934 roku.

Studia i praca naukowa 1934–1984

Studia i praca w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

Po zdaniu matury w 1934 roku Aleksander Rejman rozpoczął studia na Wydziale Ogrodniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ukończył je w 1939 roku, uzyskując dyplom magistra ogrodnictwa ze specjalnością w sadownictwie, po sześciu latach nauki o specjalizacji z przetwórstwa owocowo-warzywnego. Jego praca magisterska nosiła tytuł „Nasiona gorzkiego kasztanowca pod względem składu chemicznego i użyteczności w przemyśle” i została napisana pod kierunkiem prof. dr. Wacława Dąbrowskiego oraz dr. Eugeniusza Pijanowskiego. W 1939 roku objął stanowisko młodszego asystenta prof. Włodzimierza Gorjaczkowskiego w Katedrze Sadownictwa SGGW w Skierniewicach.

W latach 1939–1945 był odpowiedzialny za Sad Pomologiczny w Skierniewicach, który był obiektem doświadczalnym Katedry Sadownictwa SGGW, a w czasie okupacji niemieckiej nosił nazwę „Versuchsgut Skierniewice”. Tam dbał o zachowanie kolekcji odmian i dzikich form drzew owocowych, prowadził obserwacje dotyczące uszkodzeń mrozowych po zimie 1939/40 oraz rozpoczął pierwsze prace hodowlane.

W 1945 roku powrócił do Katedry Sadownictwa SGGW jako asystent kierownika, prof. dr. Szczepana A. Pieniążka. W 1952 roku obronił pracę doktorską pt. „Studia nad przechowywaniem dwunastu odmian jabłek” i awansował na adiunkta. W 1955 roku wstąpił do PZPR. W 1958 roku uzyskał nominację na docenta, w 1963 roku na profesora nadzwyczajnego, a w 1971 roku tytuł profesora zwyczajnego. W 1968 roku objął stanowisko kierownika Katedry Sadownictwa SGGW w Warszawie, które pełnił aż do przejścia na emeryturę w 1984 roku. Pełnił również funkcję dyrektora Instytutu Produkcji Ogrodniczej w latach 1970–1982, który został powołany na Wydziale Ogrodniczym w 1970 roku i obejmował Zakład Sadownictwa.

W latach 1953–1956, 1963–1965 oraz 1969–1972 był prodziekanem, a w latach 1961–1962 oraz 1972–1975 dziekanem Wydziału Ogrodniczego SGGW. Był pierwszym prodziekanem, który w 1963 roku opracował plan studiów zaocznych na tym wydziale oraz kierował ich przebiegiem. W latach 1966–1970 pełnił funkcję prorektora SGGW.

Wypromował 10 doktorów i ponad 150 magistrów ogrodnictwa.

17 maja 2002 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa SGGW.

20 maja 2011 roku odbyło się odsłonięcie tablicy upamiętniającej nadanie imienia prof. dr. h.c. Aleksandra Rejmana Auli II w budynku 37 kampusu SGGW na warszawskim Ursynowie.

Praca poza Szkołą Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

W latach 1951–1966 prof. Rejman był zatrudniony w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach, gdzie kierował Zakładem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Sadowniczych (od 1956 roku jako Zakład Hodowli, Oceny Odmian i Szkółkarstwa). W latach 1951–1959 zakładał doświadczenia odmianowe w terenowych filiach Instytutu. Zasiadał w komisji doborów odmian, które były dokonywane przez Ministerstwo Rolnictwa. W latach 1963–1984 pełnił również funkcję Przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Sadownictwa.

W latach 1972–1975 był przewodniczącym, a następnie do 1978 roku członkiem Zespołu Dydaktyczno-Wychowawczego w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W latach 1979–1982 zasiadał w Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów.

W latach 1967–1978 przewodniczył Komisji Kwalifikacyjnej dla rzeczoznawców Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Ogrodnictwa Naczelnej Organizacji Technicznej, do którego należał od 1963 roku.

Był przewodniczącym Podkomisji Sadownictwa Komitetu Nauk Ogrodniczych Polskiej Akademii Nauk, a także członkiem honorowym tej instytucji.

Współpracował z krajowymi i zagranicznymi towarzystwami naukowymi (w tym z Międzynarodowym Towarzystwem Ogrodniczym), prezentując liczne referaty na krajowych oraz międzynarodowych zjazdach, a także odbywając kilka staży oraz stypendiów zagranicznych (w Szwecji, Danii, Anglii i Stanach Zjednoczonych).

Był członkiem Kolegium Redakcyjnego pisma „Działkowiec”.

Prace badawcze i osiągnięcia naukowe

Interesy naukowe prof. Rejmana skupiały się na hodowli, selekcji i ocenie odmian drzew owocowych, głównie jabłoni, a także śliw, czereśni, wiśni, moreli, brzoskwiń i grusz, jak również na szkółkarstwie sadowniczym. Opracował system oceny wartości użytkowej odmian tych roślin. Na podstawie wyników doświadczeń, które prowadził, ustalano dobory odmian, co przyczyniło się do unowocześnienia rynku owocowego w Polsce. Prof. Rejman zainicjował dwa kluczowe kierunki badawcze Katedry Sadownictwa: hodowlę odpornych jabłoni oraz wprowadzenie nowych gatunków sadowniczych do uprawy.

W ramach selekcji i oceny odmian, prof. Rejman uczestniczył w pracach nad ich coroczną oceną oraz udoskonaleniem metod rozmnażania drzew pestkowych w szkółkach. Analizował odmiany pod kątem momentu owocowania, plonów, zdolności przechowywania, a także odporności na mróz i choroby. W hodowli zwracał uwagę na odpowiedni dobór form rodzicielskich, co było kluczowe dla uzyskania pożądanych cech w nowych odmianach.

Dzięki pracy prof. Rejmana i jego zespołu powstały nowe odmiany jabłoni, które weszły do produkcji oraz są wykorzystywane w dalszych pracach hodowlanych. Prof. Rejman jest hodowcą odmiany Fantazja, wyhodowanej w 1944 roku, oraz współautorem popularnej odmiany Alwa, którą stworzył razem z dr. Wacławem Dzięciołem i prof. Marią Grochowską. Wspólnie z dr. hab. Emilianem Piterą opracował dwie odporne na parcha odmiany jabłoni: Witosa i Sawę. Brał także udział w tworzeniu odmiany Marwit. Razem z dr. Kazimierzem Pliszką i innymi prowadził prace nad selekcją borówki wysokiej, co przyczyniło się do jej wprowadzenia do uprawy w Polsce. Wyselekcjonował również cztery odmiany moreli: Wczesną i Późną z Ursynowa, Late Alexander oraz Julię. Wraz z dr. Józefem Rembaczem opracował nową polską odmianę wiśni – Szklankę Wczesną. Wprowadził do uprawy gruszę Konferencję, która była mało wrażliwa na choroby, oraz odmianę śliwy Stanley, a także wiele odmian jabłoni i innych drzew owocowych. Wyhodował również nową odmianę pigwy – Pigwę Ursynowską.

Podczas zarządzania Katedrą Sadownictwa oraz Instytutem Produkcji Ogrodniczej, prof. Rejman stworzył podstawy dla działalności badawczej i dydaktycznej, zakładając i urządzając pola doświadczalne: Pole Wydziału Ogrodniczego w Wilanowie z sadami doświadczalnymi oraz kolekcjami dydaktycznymi wszystkich gatunków drzew i krzewów owocowych, a także Pole Borówek Uprawnych w Błoniu k. Prażmowa, pierwsze w Polsce w pełni poświęcone badaniom i selekcji borówki wysokiej, brusznicy oraz żurawiny.

Publikacje naukowe i popularnonaukowe

Prof. Aleksander Rejman jest autorem lub współautorem co najmniej 16 broszur i książek, w tym podręczników akademickich, 33 oryginalnych prac naukowych dotyczących oceny odmian oraz wyników prac hodowlanych, 285 artykułów opublikowanych w czasopismach ogrodniczych oraz innych publikacji naukowych i popularnonaukowych zamieszczanych w pracach Instytutu Sadownictwa, Zeszytach Naukowych oraz w prasie ogrodniczej.

Publikacje książkowe

W kolejności chronologicznej, od daty pierwszego wydania:

• Szkółkarstwo, A. Rejman, M. Gruszewska, Warszawa: PWRiL, 1950
• Pomologia, praca zbiorowa / red. A. Rejman, Warszawa: PWRiL, 1952 (Pomologia polska); 1956 (red. A. Rejman, S. Zaliwski); 1976; 1994 (Pomologia: odmianoznawstwo roślin sadowniczych)
• Przewodnik ogrodniczy, praca zbiorowa / red. Sz. Pieniążek, E. Chroboczek, St. Wóycicki, Warszawa: PWRiL, 1952
• Poradnik działkowca, Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ, 1955
• Rejonizacja i uprawa wiśni w Polsce, A. Rejman, S. Zagaja, J. Rembacz, Biuletyn Produkcji Ogrodniczej, s. 1–40, 1955; Warszawa: CSO, 1965
• Praktyczny przewodnik dla ogrodników, praca zbiorowa / red. E. Chroboczek, St. Wóycicki, Z. Soczek, Warszawa: PWRiL, 1959
• Atlas jabłek, Warszawa: PWRiL, 1960; 1967; 1971; 1974; 1979
• Atlas czereśni i wiśni, A. Rejman, J. Rembacz, Warszawa: PWRiL, 1965; 1970; 1975; 1983 (A. Rejman, J. Rembacz, W. Dzięcioł)
• Uprawa wiśni, Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS, 1968; 1972 (Uprawa wiśni, instrukcja uprawowa do umowy kontraktacyjnej)
• Atlas gruszek, Warszawa: PWRiL, 1969; 1971; 1974; 1983 (A. Rejman, W. Dzięcioł)
• Atlas śliwek, A. Rejman, M. Łucka, Warszawa: PWRiL, 1970; 1974
• Grusze, Warszawa: PWRiL, 1971; 1976; 1981; 1985
• Odmianoznawstwo sadownicze, praca zbiorowa, Warszawa: PWRiL, 1974
• Borówka wysoka, A. Rejman, K. Pliszka, Warszawa: PWRiL, 1976; 1978; 1981; 1984; 1988; 1991
• Ogrodnictwo w tabelach, praca zbiorowa / red. N. Kusze, Warszawa: PWRiL, 1980; 1984; 1986
• Uprawa czereśni w sadach towarowych, Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze CZSR, 1982
• Owoce z mojej działki, Warszawa: PWRiL, 1987
• Szkółkarstwo roślin sadowniczych: podręcznik dla studentów wydziałów ogrodniczych akademii rolniczych, Warszawa: PWRiL, 1987; 2002 (Szkółkarstwo roślin sadowniczych, A. Rejman, K. Ścibisz, B. Czarnecki)
• Szkółkarstwo roślin sadowniczych, A. Rejman, E. Makosz, Kraków: Plantpress, 1994
• Sadownictwo dla działkowców, B. Czarnecki, A. Rejman, Warszawa: Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców, 1999; Warszawa: Działkowiec, 2001

Rodzina

Aleksander Rejman w 1954 roku ożenił się z Julią Doktorowicz-Hrebnicką (zm. 1970), córką geologa prof. Stanisława Doktorowicz-Hrebnickiego, który był korespondentem Polskiej Akademii Nauk oraz badaczem złóż węgli. Julia Doktorowicz-Hrebnicka była absolwentką Wydziału Ogrodniczego SGGW oraz uczestniczką powstania warszawskiego, odznaczoną Orderem Virtuti Militari. Ich syn, Andrzej Rejman (ur. 1956), jest absolwentem SGGW i kompozytorem.

Zmarł 17 lutego 2005 roku w Warszawie, a jego pochówek odbył się obok żony na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B18-4-17).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1976)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1970)
• Odznaka „Zasłużony Pracownik Rolnictwa” (1978)
• Medal PAN im. Michała Oczapowskiego za wkład w rozwój nauk rolniczych i leśnych (1989)
• Medal Warszawskiego Związku Ogrodniczego „Za zasługi dla ogrodnictwa”
• Medal „Za zasługi dla Polskiego Związku Działkowców”
• Złota Odznaka „Za zasługi dla SGGW” (1983)
• Honorowa Złota Odznaka Działkowca
• Odznaka Zasłużony dla Spółdzielczości Ogrodniczo-Pszczelarskiej

Nagrody i wyróżnienia

Za swoją działalność społeczną oraz naukowo-dydaktyczną, prof. Rejman został uhonorowany wieloma nagrodami (w kolejności chronologicznej):

• Nagroda indywidualna III stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego (1964)
• Nagroda indywidualna I stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego za szczególne osiągnięcia w dziedzinie dydaktyczno-wychowawczej (1964)
• Tytuł Mistrza Techniki (1969)
• Nagroda indywidualna I stopnia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego za szczególne osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych (1970)
• Nagroda zespołowa II stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za udział w realizacji pracy doprowadzających jabłonie do corocznego owocowania (1972)
• Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za szczególne osiągnięcia w dziedzinie dydaktyczno-wychowawczej i organizacji procesu dydaktycznego (1972)
• Nagroda Ministra Rolnictwa za wyhodowanie nowej polskiej odmiany „Fantazja” (1974)
• Zespołowa Nagroda Państwowa I stopnia w dziedzinie nauki za udział w opracowaniu i wdrożeniu nowoczesnych metod produkcji owoców (1978)
• Nagroda II stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za osiągnięcia w dziedzinie autorstwa – podręcznik „Pomologia” (1978)
• Nagroda zespołowa II stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych (1979)
• Nagroda zespołowa II stopnia Ministra Rolnictwa za udział w realizacji i wdrożenie ulepszonej metody okulizacji wiśni (1979)
• Nagroda indywidualna I stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za osiągnięcia w dziedzinie kształcenia kadry naukowej (1983)
• Nagroda indywidualna I stopnia Ministra Edukacji Narodowej za podręcznik „Szkółkarstwo roślin sadowniczych” (1988)
• Ponadto prof. Rejman otrzymał liczne nagrody rektora SGGW.

Przypisy

Bibliografia

• B. Frankowska: Współcześni uczeni polscy: słownik biograficzny. T. 5, Suplement A–Ż. Warszawa: Ośrodek Przetwarzania Informacji, 2006. ISBN 83-916278-4-5. Brak numerów stron w książce
• E. Jadczuk. Profesor Aleksander Rejman 1914–2005. „Biuletyn Informacyjny Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych”, grudzień 2005. Kraków: PTNO. [dostęp 2014-12-03]. brak numeru strony
• F. Jaumień: Prof. Aleksander Rejman – pogodny, zawsze uśmiechnięty, przyjazny dla ludzi. W: Czynniki wpływające na plonowanie i jakość owoców roślin sadowniczych. Warszawa: Hortpress Sp. z o.o., 2014, s. 50–52. ISBN 978-83-61574-82-8.
• E. Pitera: Prof. Aleksander Rejman – przyrodnik oraz wnikliwy obserwator i badacz. W: Czynniki wpływające na plonowanie i jakość owoców roślin sadowniczych. Warszawa: Hortpress Sp. z o.o., 2014, s. 54–55. ISBN 978-83-61574-82-8.
• A. Rejman: Wspomnienia 1914–1934, 1936–1986. W: Czynniki wpływające na plonowanie i jakość owoców roślin sadowniczych. Warszawa: Hortpress Sp. z o.o., 2014, s. 8–38. ISBN 978-83-61574-82-8.
• A. Rejman. Historia hodowli roślin sadowniczych w Polsce. Zapiski nie redagowane ok. 1996–2002. „Rocznik Przemyski”. 47 (3), s. 163–176, 2011. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk im. Kazimierza Marii Osińskiego. ISSN 0137-4168.
• E. Rozpara: Prof. Aleksander Rejman – serdeczny nauczyciel, wybitny hodowca i pomolog. W: Czynniki wpływające na plonowanie i jakość owoców roślin sadowniczych. Warszawa: Hortpress Sp. z o.o., 2014, s. 46–47. ISBN 978-83-61574-82-8.
• A. Sadowski. Aleksander Rejman (1914–2005). „Hasło Ogrodnicze”, marzec 2005. Kraków: Plantpress Sp. z o.o. ISSN 0137-6705. [dostęp 2014-12-03]. brak numeru strony
• K. Tomala: Prof. Aleksander Rejman – życzliwy, bezinteresowny i stanowczy w sprawach etyki uczonego. W: Czynniki wpływające na plonowanie i jakość owoców roślin sadowniczych. Warszawa: Hortpress Sp. z o.o., 2014, s. 39–42. ISBN 978-83-61574-82-8.
• Historia obiektów doświadczalnych Katedry Sadownictwa SGGW. [dostęp 2014-12-03].

Linki zewnętrzne

• A. Rejman: Wspomnienia 1914–1934, 1936–1986. 2001. [dostęp 2014-12-03]. – wspomnienia prof. Rejmana.
• D. Kruczyńska: Ilustrowany katalog odmian jabłoni. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, 2013. ISBN 978-83-89800-51-0. Brak numerów stron w książce za Ilustrowany katalog odmian jabłoni. [dostęp 2014-12-03]. – więcej informacji o polskich odmianach jabłoni z kolekcji Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach, w tym odmian wyhodowanych przez prof. Rejmana i jego współpracowników.