Aleksander Poliński (ur. 4 czerwca 1845 w Włostowie, zm. 13 sierpnia 1916 w Skolimowie) był polskim historykiem muzyki oraz krytykiem muzycznym.
Życiorys
Ukończył gimnazjum w Radomiu. Już jako uczeń gimnazjum wziął udział w powstaniu styczniowym, gdzie odniósł ciężkie rany. Po zakończeniu edukacji osiedlił się w Warszawie, gdzie rozpoczął studia medyczne w Szkole Głównej. Niemniej jednak, przerwał je, aby skupić się na muzyce. Przez pewien czas pracował jako urzędnik na kolei. Kształcił się w Warszawskim Instytucie Muzycznym pod okiem Władysława Żeleńskiego (harmonia), Zygmunta Noskowskiego (kontrapunkt i formy muzyczne) oraz Adama Münchheimera (instrumentacja). W 1871 roku został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, a w latach 1890–1899 pełnił rolę jego sekretarza.
Jako krytyk muzyczny współpracował z wieloma warszawskimi gazetami i czasopismami, takimi jak: „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” (1877–1907), „Tygodnik Powszechny” (1885), „Głos” (1886), „Kłosy” (1887–1890), „Kurier Warszawski” (1887–1890), „Życie” (1889–1891), „Biblioteka Warszawska” (1889–1894), „Kurier Poranny” (1890–1899), „Tygodnik Ilustrowany” (1891–1898), „Wędrowiec” (1891–1897), „Wiek” (1899), „Tydzień” (1900), „Bluszcz” (1903), „Świat” (1909–1910), „Scena i Sztuka” (1909–1912), „Kwartalnik Muzyczny” (1912) oraz „Przegląd Muzyczny” (1913). Od 1903 roku był wykładowcą historii muzyki polskiej i powszechnej w Warszawskim Instytucie Muzycznym. Współpracował z Filharmonią Warszawską oraz chórem „Lutnia”, organizując różne koncerty. W 1894 roku brał udział w komitecie budowy pomnika Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli. Był jednym z organizatorów pierwszej polskiej wystawy muzycznej w Warszawie w 1888 roku, wydając przy tym „Katalog rozumowany pierwszej polskiej Wystawy Muzycznej 1888” (Warszawa 1888, tłumaczenie na rosyjski Warszawa 1888).
Poliński prowadził badania historyczne nad muzyką polską, chociaż nie miał formalnego wykształcenia muzykologicznego, co sprawiało, że jego prace, mimo dużego znaczenia, nie zawsze miały charakter naukowy. Jest autorem publikacji „Dzieje muzyki polskiej w zarysie” (wyd. Lwów 1907), będącej pierwszym tego rodzaju syntetycznym opracowaniem. W trakcie swoich badań w archiwach i prywatnych zbiorach odkrył wiele zabytków XVI- i XVII-wiecznej muzyki polskiej, w tym kompozycje Wacława z Szamotuł, Marcina Leopolity oraz Jacka Różyckiego. Wydał również zbiór „Śpiewy chóralne kościoła rzymsko-katolickiego zebrane z zabytków muzyki religijnej polskiej z XVI i XVII wieku” (Warszawa 1890) oraz pracę „Pieśń Bogurodzica pod względem historyczno-muzycznym” (Warszawa 1903). Przygotował szereg haseł biograficznych do „Albumu biograficznego zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX” (Warszawa 1901–1903) oraz „Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej” (Warszawa 1890–1914). Osobno opublikował biografie Fryderyka Chopina (Warszawa 1914) i Stanisława Moniuszki (Warszawa 1914). Jako publicysta muzyczny podkreślał znaczenie tradycji w twórczości, krytykując współczesnych polskich kompozytorów za odchodzenie od tematów ludowych i narodowych oraz zbytnie uleganie wpływom zagranicznym. Zgromadził jedną z największych w Polsce kolekcji zabytków muzycznych (3000 tytułów, w tym 650 rękopisów), w skład której wchodziły dokumenty, rękopisy, nuty, traktaty muzyczne oraz instrumenty. Niestety, kolekcja Polińskiego została rozproszona podczas II wojny światowej.
Oprócz badań, Poliński zajmował się również komponowaniem, tworząc m.in. dwie msze czterogłosowe, „Hymn do Boga” na 5 głosów a cappella oraz „Pieśń do Matki Bożej” na głos z orkiestrą lub fortepianem. Utwory te nie mają większego znaczenia, a ich analiza ujawnia braki w znajomości techniki kompozytorskiej.
Jego synem był biolog Władysław Poliński. Aleksander Poliński spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Przypisy
