Aleksander Piech (ur. 13 stycznia 1851, zm. 13 maja 1932) był polskim rzemieślnikiem, mistrzem brązownictwa oraz aktywnym działaczem społecznym i politycznym.
Praca zawodowa
Urodził się 13 stycznia 1851 roku. Kształcił się w czteroletniej szkole ludowej w Sanoku. Następnie odbył praktykę rzemieślniczą u brązownika J. Chmielewskiego, a później, z ramienia Cechu Wielkiego w Sanoku, został skierowany do nauki zawodu w Wiedniu, gdzie przez cztery lata zdobywał wiedzę z zakresu brązownictwa. Po powrocie do Sanoka w 1874 roku założył własny zakład brązowniczy, który nosił nazwę „Pracownia Paramentów Kościelnych i Cerkiewnych”. W swojej wytwórni produkował lichtarze, monstrancje, świeczniki, lampy, krzyże, berła, kielichy, relikwiarze oraz inne akcesoria. Zakład znajdował się w jego rodzinnym domu przy ulicy Tadeusza Kościuszki 96. Piech prezentował swoje prace na Powszechnych Wystawach Krajowych w 1877 roku w Lwowie, 1887 roku w Krakowie (gdzie otrzymał brązowy medal), 1888 roku w Krakowie oraz w 1894 roku w Lwowie. Uczestniczył również w wystawie zorganizowanej przez oddział Ligi Pomocy Przemysłowej w Sanoku w 1907 roku. Otrzymał medal zasługi podczas Wystawy Krajowej Rolniczej i Przemysłowej we Lwowie w 1877 roku za wykonane sprzęty kościelne oraz zdobył II nagrodę w kategorii brązownictwa na konkursie rękodzielniczym w Krakowie w maju 1889 roku za lampy. W 1894 roku, na Wystawie Krajowej, po raz ósmy otrzymał srebrny medal. Wtedy to jego prace zostały dostrzegane przez cesarza Franciszka Józefa I, któremu Piech został osobiście przedstawiony. Na początku 1904 roku, z okazji 30-lecia swojej pracy zawodowej, przekazał dla kościoła parafialnego w Sanoku dar w postaci lampy z brązu. Dodatkowo był autorem złocenia kul pod krzyżem na wieży tejże świątyni, wykonanego w tym samym roku. Jego wyroby trafiały do różnych świątyń, w tym do Kochawiny i Chicago w 1894 roku. Nieliczne zachowane dzieła Piecha znajdują się w kościołach farnym pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku oraz w klasztorze ojców franciszkanów, a także w Muzeum Historycznym w Sanoku.
Aleksander Piech aktywnie uczestniczył w życiu rzemieślniczym i przemysłowym w Sanoku. Pod koniec XIX wieku pełnił funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Przemysłowego w Sanoku. Był cechmistrzem w Cechu Wielkim w Sanoku oraz przełożonym korporacji rzemieślniczej. Zasiadał jako starszy w stowarzyszeniu Towarzystwo Rękodzielniczo-Przemysłowe w Sanoku. W kwietniu 1902 roku bez powodzenia kandydował do Izby Handlowej i Przemysłowej we Lwowie w okręgu V kategorii III przemysłu. Został także członkiem zarządu oddziału Towarzystwa Pomocy Przemysłowej w Sanoku, założonego 24 kwietnia 1904 roku. Przed 1914 rokiem, jako delegat gminy miasta Sanoka, zasiadał w wydziale szkolnym Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku-Posadzie Olchowskiej.
Inna działalność
Piech angażował się również w działalność polityczną. Był działaczem ludowym i aktywistą Stronnictwa Ludowego. Sprawował funkcję prezesa komitetu powiatowego SL w Sanoku. W 1896 roku był przewodniczącym powiatowego komitetu wyborczego przed wyborami z mniejszej kurii VII kadencji Sejmu Krajowego Galicji. W 1897 roku otrzymał propozycję od miejskiego komitetu przedwyborczego w Tarnowie do kandydowania do austriackiej Rady Państwa IX kadencji z V kurii w tamtejszym okręgu, jednak był już zgłoszony jako kandydat SL z IV okręgu w Sanoku do wyborów zaplanowanych na 16 marca 1897 roku. Ostatecznie jego kandydatura, mimo wcześniejszego zatwierdzenia przez radę naczelną SL, została wycofana dzień przed głosowaniem przez sekretarza Jana Stapińskiego na rzecz Grzegorza Milana.
Dwa lata później, podczas tej samej IX kadencji Rady Państwa, po śmierci posła Józefa Wiktora, SL zgłosiło kandydaturę Karola Lewakowskiego do wyborów uzupełniających w IV kurii Brzozów-Sanok-Lesko, jednak ten odmówił. Wobec tego, dwa dni przed wyborami, Piech został zgłoszony przez SL, jednak z powodu braku czasu na agitację decyzja okazała się nieskuteczna i w wyborach 7 czerwca 1899 roku mandat zdobył Jan Potocki z obozu stańczyków. W grudniu 1896 roku został wybrany do Rady c. k. powiatu sanockiego z grupy gmin wiejskich i pełnił mandat jako członek wydziału. Jako delegat rady powiatowej zasiadał w Radzie Szkolnej Okręgowej w Sanoku od około 1897 roku. Ponadto był radnym i asesorem rady gminy Posada Sanocka, a po włączeniu gminy do Sanoka w 1910 roku zasiadał w radzie przybocznej. W tym samym roku został wybrany do rady miejskiej w Sanoku. Po I wojnie światowej, po zakończeniu rosyjskiej okupacji Sanoka, został mianowany wiceburmistrzem miasta 11 maja 1915 roku. Był radnym pierwszej po wojnie kadencji rady miejskiej od 1919 roku i w okresie II Rzeczypospolitej pełnił funkcję ławnika rady.
Aleksander Piech prowadził również aktywną działalność społeczną. 10 kwietnia 1887 roku został wybrany członkiem wydziału oddziału Towarzystwa „Rodzina” w Sanoku. Należał do ochotniczej straży pożarnej w Sanoku, gdzie pełnił funkcję komendanta drugiego oddziału. W 1899 roku został odznaczony honorową odznaką Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicji za 25-letnią wierną służbę. W 1904 roku otrzymał to samo odznaczenie za 30 lat służby i był członkiem komitetu organizującego galicyjski XI Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku. W Posadzie Sanockiej założył oddział Czytelni Ludowej, która była prowadzona przez kółko rolnicze. Był inicjatorem powstania Czytelni Mieszczańskiej w Sanoku (działającej w budynku Ramerówka), w której został wiceprezesem w listopadzie 1894 roku oraz członkiem wydziału w styczniu 1896 roku. Należał do sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1906, 1912, 1920, 1921, 1922); pełnił tam funkcje członka i zastępcy członka sądu honorowego. Był także członkiem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego oraz członkiem wydziału Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku. Wszedł w skład komitetu założycielskiego Bursy Włościańskiej im. Tadeusza Kościuszki dla dzieci chłopskich uczących się w szkołach ludowych, powstałej w ramach Okręgu TSL w Sanoku. Przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku został wybrany zastępcą sędziego przysięgłego w 1904 roku, przysięgłym głównym w 1910 roku, a ponownie zastępcą sędziego w 1914 roku. W 1904 roku został wybrany do wydziału, a w latach 1906, 1907, 1911 i 1912 był wybierany wiceprezesem wydziału Towarzystwa Rękodzielników i Przemysłowców „Rodzina” w Sanoku. Był współzałożycielem i członkiem wydziału od 1896 roku, wiceprezesem oraz prezesem wydziału Czytelni Chrześcijańskiej „Ogniwo” w Sanoku. W 1904 roku został wybrany do wydziału kasy chorych w Sanoku, a od tego samego roku był przewodniczącym zarządu powiatowej kasy chorych w Sanoku. Był również działaczem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka, w 1906 roku wybrano go do wydziału, a w 1912 roku został zastępcą wydziałowego. Został sekretarzem i przewodniczącym rady nadzorczej Kasy Raiffeisena, założonej 21 lipca 1907 roku w Sanoku. Był także członkiem wydziału Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Sanoku, gdzie w 1907 roku został wybrany do wydziału. Dodatkowo, w 1927 roku był członkiem wydziału Kasy Oszczędności miasta Sanoka.
W latach 1904–1908 pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego pisma „Gazeta Sanocka”, a po Wojciechu Ślączce objął rolę wydawcy.
Życie prywatne
Aleksander Piech był synem Juliana. Mieszkał w Posadzie Sanockiej pod numerem 96. Jego pierwszą żoną, od około 1873 roku, była Michalina Maria z domu Chmielowska (zm. 7 sierpnia 1876). Drugą żoną była Józefa z domu Stupnicka (1852-1934), córka Aleksandra, krewna Antoniego Stupnickiego, działaczka Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku. Jego potomstwo to: Mieczysław (1877-1891, zmarł na ospę), Jadwiga Stanisława (1881-1953, od 1900 żona Władysława Prus Ossowskiego), Aleksandra (ur. 1884, nauczycielka w Sanoku, żona Mariana Szajny), Kazimierz (1893-1944, botanik, profesor, oficer) oraz Tadeusz (1895-, bankowiec, oficer). Aleksander Piech zmarł 13 maja 1932 roku. Na początku XX wieku był opiekunem gimnazjalisty Józefa Premika. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 15 maja 1932 roku.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Edward Zając. Sylwetki sławnych sanoczan. Aleksander Piech (1851-1932). „Echo Sanoka”, s. 6, nr 36 z 20 września 1994.
Edward Zając. Aleksander Piech – brązownik (1851–1932). „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 289–290, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka.
Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce.
Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 41–42. ISBN 83-909787-0-9.
Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 84–86. ISBN 978-83-61043-09-6.
