Aleksander Paulus
Aleksander, znany również jako Aleksander Paulus (ur. 14 lutego 1872 w Oriküli, zm. 18 października 1953 w Sztokholmie) był estońskim duchownym prawosławnym. Był pierwszym zwierzchnikiem autonomicznego Estońskiego Kościoła Prawosławnego, który znajdował się w jurysdykcji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, a później Patriarchatu Konstantynopolitańskiego.
Życiorys
Aleksander był synem estońskich chłopów prawosławnych, Karla Paulusa i Liizy z domu Kirkmann. W 1894 roku ukończył seminarium duchowne w Rydze, jednak nie przyjął święceń kapłańskich, decydując się na pracę jako psalmista oraz nauczyciel w szkołach parafialnych w różnych parafiach eparchii ryskiej i mitawskiej. W 1901 roku ożenił się z Zinaidą Achtmann, a 29 sierpnia tego samego roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa ryskiego i mitawskiego, Agatangela. W 1909 roku jego żona zmarła, a on kontynuował służbę w różnych parafiach na terenie Estonii.
W 1920 roku patriarcha moskiewski i całej Rusi, Tichon, powołał do życia Estoński Kościół Prawosławny, który skupiał prawosławne placówki duszpasterskie w niepodległej Estonii. We wrześniu tego samego roku sobór Estońskiego Kościoła Prawosławnego wybrał ks. Aleksandra Paulusa na pierwszego zwierzchnika. 4 grudnia 1920 roku złożył on śluby mnisze w riasofor, nie przyjmując nowego imienia mniszego. Dzień później w soborze św. Aleksandra Newskiego w Tallinnie przyjął chirotonię biskupią z rąk byłego arcybiskupa pskowskiego i porchowskiego, Euzebiusza, oraz biskupa fińskiego i wyborskiego, Serafina. W ten sposób stał się pierwszym zwierzchnikiem autonomicznego Estońskiego Kościoła.
W 1923 roku uczestniczył w rozmowach z patriarchą konstantynopolitańskim Melecjuszem IV na temat przejścia podległej mu struktury do jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopola. Mimo braku zgody ze strony Patriarchatu Moskiewskiego, Estoński Kościół stał się autonomiczną metropolią podległą Patriarsze Konstantynopola, a od 1926 roku nosił nazwę Estoński Apostolski Kościół Prawosławny.
Dzięki wysiłkom oraz autorytetowi metropolity Aleksandra, w 1934 roku prawosławne parafie w Estonii uzyskały osobowość prawną oraz odszkodowanie za znacjonalizowane w latach 20. ziemie cerkiewne. Metropolita przyczynił się także do ochrony soboru św. Aleksandra Newskiego w Tallinnie przed rozbiórką. W 1935 roku sobór Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego przyjął nowy regulamin wewnętrzny. W 1937 roku, na mocy nowej konstytucji Estonii, metropolita Aleksander, jako zwierzchnik Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego, został członkiem Rady Państwa.
W 1940 roku, po aneksji Estonii przez ZSRR, autonomia Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego została zniesiona. 30 marca 1941 roku metropolita Aleksander złożył przed metropolitą moskiewskim i kołomieńskim, Sergiuszem, akt pokutny za wcześniejsze przyczynienie się do wystąpienia Kościoła Estońskiego z jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego. Metropolita Sergiusz utworzył w miejsce autonomicznych Kościołów Łotwy i Estonii Egzarchat Krajów Bałtyckich, na czele którego stanął metropolita wileński i litewski, także Sergiusz. Metropolita Aleksander zachował zarząd eparchii tallińskiej.
Po ataku Niemiec na ZSRR i okupacji Estonii przez wojska niemieckie, metropolita Aleksander ogłosił ponowne utworzenie Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego. 19 września 1941 roku struktura ta została oficjalnie zarejestrowana jako jedyna jurysdykcja prawosławna w okupowanej Estonii. 5 listopada 1942 roku Patriarchat Moskiewski ogłosił zawieszenie metropolity Aleksandra i zapowiedział oddanie go pod sąd biskupów, co jednak nigdy nie miało miejsca. Aleksander zyskał wsparcie parafii etnicznie estońskich oraz części rosyjskich. Większość z tych ostatnich, zgrupowanych w eparchii narewskiej pod kierownictwem biskupa Pawła (Dmitrowskiego), pozostała jednak w jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego. W 1944 roku, wycofując się, Niemcy przymusowo wywieźli metropolitę Aleksandra do Niemiec, gdzie osadzono go w obozie pod Oldenburgiem. Wraz z nim na emigrację udało się 22 duchownych oraz część wiernych Estońskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W 1947 roku metropolita Aleksander osiedlił się w Sztokholmie. Do swojej śmierci tytułował się metropolitą tallińskim i całej Estonii, tworząc na emigracji parafie dla prawosławnych Estończyków (łącznie powstało ich 17). Zmarł w 1953 roku i został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Sztokholmie.
