Aleksander Romuald Onoszko (urodzony 7 lutego 1910 w Chełmie Lubelskim, zmarły 8 lipca 1994 w Toronto) był pilotem sportowym, instruktorem, pilotem doświadczalnym oraz pilotem PLL LOT. W czasie II wojny światowej pełnił funkcję majora pilota w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
Życiorys
Aleksander pochodził z tradycyjnej rodziny szlacheckiej herbu Jacyna, która osiedliła się w rejonie Bychowa i Mohylewa na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego (dzisiejsza Białoruś). Jego ojciec, Grzegorz (ur. 1870 w Popławszczyźnie, zm. 1935 w Warszawie), był zawodowym wojskowym w armii carskiej i w 1910 roku służył w stopniu sztabskapitana w 65 Moskiewskim pułku piechoty imienia Cara Mikołaja II, stacjonującym w Chełmie Lubelskim. Matka Aleksandra, Zofia Lucyna z Pełszyńskich (1879–1932), była córką lekarza wojskowego, doktora nauk medycznych Aleksandra Pełszyńskiego oraz Kamili Aleksandry z Gardockich, pochodzącej z Podlasia. Po wybuchu I wojny światowej rodzina Onoszków została ewakuowana w głąb Rosji, a następnie osiedliła się w Samarze. Po rewolucji październikowej, przez Jałtę, dotarli do Odessy. W 1919 roku Grzegorz Onoszko zdołał zaciągnąć się jako palacz na włoskim statku handlowym i przedostać się do Wenecji, skąd ostatecznie przybył do Polski. Jako doświadczony oficer armii carskiej, rozpoczął służbę w odradzającym się Wojsku Polskim.
Aleksander, w towarzystwie matki, powrócił do kraju przez Rumunię dopiero w 1921 roku i osiedlił się w Lublinie, gdzie rozpoczął naukę. W 1929 roku zdał maturę w gimnazjum, które wówczas nosiło nazwę „Szkoły Lubelskiej” (później przemianowanej na imię króla Stefana Batorego). W trakcie nauki w gimnazjum angażował się w sport, będąc członkiem Wojskowego Klubu Sportowego w Lublinie. Po ukończeniu szkoły średniej, Aleksander podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej.
Z lotnictwem związany był od 1931 roku, kiedy to ukończył kurs pilotażu na Obozie PW Lotniczego w Nowym Targu. Następnie ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie. W 1933 roku objął stanowisko inspektora w stołecznym oddziale LOPP. Jesienią 1934 roku został pilotem doświadczalnym w DWL-RWD, zastępując Kazimierza Chorzewskiego, który zrezygnował z powodu problemów zdrowotnych. Brał udział w oblotach:
- AMA (motoszybowiec) – pierwszy oblot
- RWD-11 – pierwszy oblot
- RWD-14 Czapla – pierwszy oblot
- RWD-15 – pierwszy oblot
- RWD-17 – pierwszy oblot
- RWD-20 – pierwszy oblot
Oprócz tego przeprowadzał obloty seryjnych samolotów produkowanych w RWD. Wiele razy prezentował samoloty zarówno w Polsce, jak i za granicą. W czerwcu 1936 roku zademonstrował imponujący pokaz możliwości STOL samolotu RWD-13 w Sztokholmie. Udowodnił doskonałe osiągi prototypu RWD-11, osiągając prędkość 374 km/h w nurkowaniu, co przewyższało osiągi ówczesnych myśliwców PZL P.7.
W 1935 roku awansował na stopień podporucznika, z datą starszeństwa 1 stycznia 1934 i 68. lokatą w korpusie oficerów rezerwy aeronautyki, a w 1938 roku na stopień porucznika, z datą starszeństwa 1 stycznia 1938 i 21. lokatą w korpusie oficerów rezerwy lotnictwa.
W 1937 roku przyjął ofertę ówczesnego dyrektora PLL LOT, Wacława Makowskiego, stając się etatowym pilotem PLL LOT. Wykonywał loty na samolotach Lockheed L-10 Electra oraz Fokker F.VIIB. Przed wybuchem II wojny światowej był kapitanem na L-10A.
Nie brał udziału w kampanii wrześniowej. Przedostał się przez Węgry do Francji, gdzie uczestniczył w szkoleniu pilotów bombowych, a następnie wszedł w skład formowanego w czerwcu 1940 roku dywizjonu bombowego na samolotach Glenn Martin 167, którego organizacja nie została ukończona. Następnie ewakuował się do Anglii przez północną Afrykę pod koniec czerwca.
W czasie II wojny światowej walczył w składzie dywizjonu 304 „Ziemi Śląskiej”, wykonując łącznie 43 loty bojowe na samolotach Vickers Wellington. Otrzymał szereg odznaczeń, w tym:
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari.
W 1943 roku został odkomenderowany do brytyjskich linii BOAC. Uczestniczył w 11 lotach przez Atlantyk, pilotując B-24, a także latał na samolotach transportowych DC-3. Po wojnie, wraz z rodziną, przebywał w Anglii do 1953 roku, a następnie osiedlił się w Kanadzie. W sumie latał na 60 różnych typach samolotów, w tym sportowych, wojskowych, transportowych i komunikacyjnych. Jest autorem książki wspomnieniowej zatytułowanej Mimo wszystko latać, wydanej przez Altair w 1993 roku. Zmarł w Toronto, a jego prochy spoczywają na Wojskowych Powązkach (kwatera C30-K1-III-10).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 9195
Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Krzyż Zasługi z Mieczami (Złoty)
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Glass, Polskie Konstrukcje Lotnicze do 1939 roku, Stratus 2007, Tom II.
Leszek Dulęba, Andrzej Glass, Samoloty RWD, WKIł 1983.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939, Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004, ISBN 978-83-7188-691-1.
Aleksander Onoszko, Mimo wszystko latać, Warszawa: Agencja Lotnicza Altair, 1993. Brak numerów stron w książce.
