Aleksander Newski

Aleksander I Newski

Aleksander I Newski, w języku rosyjskim Александр Невский (urodzony około 1220, zmarł 14 listopada 1263 w Gorodcu, niedaleko Niżnego Nowogrodu) był księciem Nowogrodu Wielkiego (1228—1229, 1236—1240, 1241—1252 oraz 1257—1259), wielkim księciem kijowskim (1249—1263) oraz wielkim księciem włodzimierskim (1252—1263). Należał do dynastii Rurykowiczów i jest uznawany za świętego przez Rosyjski Kościół Prawosławny.

Życiorys

Był synem księcia Jarosława II i wnukiem Wsiewołoda III Wielkie Gniazdo. W 1236 roku został wybrany na księcia Nowogrodu. W tym okresie ze wschodu zagrażały ordy tatarskie, a z zachodu coraz większe niebezpieczeństwo stwarzały niemieckie kawalerzy. Dodatkowo z północy atakowali Szwedzi, których pokonał w 1240 roku nad rzeką Newą, co doprowadziło do nadania mu przydomka. W 1242 roku odniósł zwycięstwo nad Niemcami, wyzwalając Psków, oraz zdobył sławę dzięki zwycięstwu nad wojskami inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego na zamarzniętym jeziorze Pejpus (Czudzkim), co zapobiegło ich ekspansji na ziemie ruskie. Po tym pokonał również litewskie wojska, które najeżdżały Ruś.

Aleksander był doskonałym dyplomatą i typowym feudałem, co sprawiało, że doskonale rozumiał swoją zależność od tatarskiej Złotej Ordy. W związku z tym stosował ostrożną politykę wobec niej. W 1249 roku przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 roku został wielkim księciem włodzimierskim (jarłyk Batu-chana). W 1257 roku wziął udział w ekspedycji karnej do Nowogrodu razem z Tatarami, którzy domagali się danin.

W 1263 roku złożył śluby zakonne i przyjął imię Aleksy. Zmarł 14 listopada tego samego roku, a jego ciało zostało pochowane we Włodzimierzu nad Klaźmą, w soborze Narodzenia Matki Bożej na terenie monasteru o tym samym wezwaniu.

W 1547 roku został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną. W 1724 roku relikwie Aleksandra Newskiego przeniesiono do Ławry Aleksandra Newskiego w Petersburgu, gdzie początkowo były wystawione w cerkwi Zwiastowania, a następnie w latach 1790–1922 w soborze Trójcy Świętej. W trakcie akcji otwarcia relikwiarzy przeprowadzonej przez bolszewików, szczątki Aleksandra Newskiego zostały odebrane wiernym i przeniesione do Muzeum Historii Religii i Ateizmu w Piotrogrodzie, gdzie pozostawały do 1989 roku. Następnie powróciły do soboru Trójcy Świętej, jednak bez oryginalnego srebrnego sarkofagu, który teraz jest częścią ekspozycji Ermitażu.

Był ojcem Dymitra, Andrzeja i Daniela.

Aleksander Newski w kulturze

Aleksandrowi Newskiemu dedykowana została kantata autorstwa Siergieja Prokofjewa. Postać księcia jest również bohaterem filmu „Aleksander Newski” z 1938 roku, w reżyserii Siergieja Eisensteina, w którym wykorzystano muzykę Prokofjewa, oraz filmu z 2008 roku „Aleksander: Bitwa newska” w reżyserii Igora Kalenowa.

W grudniu 2008 roku postać średniowiecznego księcia zdobyła pierwsze miejsce w trwającym ponad pół roku konkursie „Imię Rosji”, w którym internauci oraz telefonicznie oddano łącznie 5 milionów głosów. Na Aleksandra Newskiego oddano 524 575 głosów.