Aleksander Jerzy Narbut-Łuczyński
Aleksander Jerzy Narbut-Łuczyński (ur. 28 lutego 1890 w Skierniewicach, zm. 25 lipca 1977 w New Britain) był generałem brygady Wojska Polskiego oraz Polskich Sił Zbrojnych. Jest znany z odpowiedzialności za masakrę w Pińsku.
Życiorys
Urodził się w Skierniewicach, które wówczas były miastem powiatowym w guberni warszawskiej, w rodzinie Michała i Marii z Gajkowskich. W latach 1906–1911 uczęszczał do siedmioklasowej Szkoły Realnej w Skierniewicach. Następnie studiował filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a później przeniósł się na wydział prawa w Liège. Angażował się w działalność Polskich Drużyn Strzeleckich, a od 1913 roku był komendantem II okręgu w Krakowie. W okresie od sierpnia 1914 do lipca 1917 służył w Legionach Polskich, gdzie dowodził kompanią i batalionem w 5 i 6 pułku piechoty Legionów. 29 września 1914 roku awansował na porucznika, a 15 czerwca 1915 na kapitana piechoty. Po kryzysie przysięgowym został internowany w Beniaminowie. W okresie od sierpnia do października 1918 pełnił funkcję zastępcy komendanta kursów oficerskich Polskiej Siły Zbrojnej. 1 listopada 1918 roku przejął Twierdzę Dęblińską od Austriaków na czele oddziału 2 pułku piechoty.
Od grudnia 1918 do lipca 1920 roku był organizatorem oraz dowódcą 34 pułku piechoty. 22 maja 1920 roku został zatwierdzony w stopniu pułkownika piechoty z dniem 1 kwietnia 1920, w grupie byłych oficerów Legionów Polskich.
5 kwietnia 1919 roku, w Pińsku, na jego rozkaz żołnierze rozstrzelali 35 osób narodowości żydowskiej.
W okresie od lipca do sierpnia 1920 roku dowodził XVIII Brygadą Piechoty, a od sierpnia 1920 do listopada 1921 był dowódcą Grupy Operacyjnej, a następnie 9 Dywizji Piechoty. We wrześniu 1921 roku objął dowództwo 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu pułkownika z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 i 73. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 1 grudnia 1924 roku, na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dyw. Władysława Sikorskiego, Prezydent RP Stanisław Wojciechowski awansował go na generała brygady ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 i 32. lokatą w korpusie generałów. 20 maja 1930 roku został zwolniony z dowództwa 2 DP Leg. i mianowany dowódcą Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie.
Po zakończeniu służby wojskowej osiedlił się jako osadnik wojskowy w kolonii Mikłaszowce, w powiecie grodzieńskim.
W czasie kampanii wrześniowej pełnił rolę dowódcy etapów Armii „Kraków”. Po zakończeniu tej kampanii został internowany w Rumunii w obozie w Băile Herculane, skąd udało mu się przedostać do Francji. W okresie od stycznia do marca 1940 roku pełnił funkcję generała do specjalnych poruczeń Ministra Spraw Wojskowych w Paryżu, a od marca do czerwca 1940 roku był w rezerwie oficerskiej Naczelnego Wodza. Po ewakuacji do Anglii w lipcu 1940 roku został przydzielony do Stacji Zbornej Oficerów w Rothesay. W lutym 1941 roku został członkiem Wojskowego Trybunału Orzekającego. Od czerwca 1942 do 1946 roku był przewodniczącym Centralnej Komisji Regulaminowej Polskich Sił Zbrojnych.
Po demobilizacji osiedlił się w USA. Zmarł 25 lipca 1977 roku w New Britain, w stanie Connecticut, gdzie został pochowany na cmentarzu przy Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown.
W okresie międzywojennym publikował teksty na temat sztuki operacyjnej w „Bellonie”. Jest także autorem autobiograficznej książki wydanej w 1966 roku w Londynie pt. U kresu wędrówki. Wspomnienia.
Od 1918 roku był mężem Natalii z Leskich h. Gończy (zm. 1982), z którą doczekał się córki Marii z męża Myszkowską (1921–2008) oraz syna Wojciecha (ur. 1924).
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 marca 1934)
- Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 grudnia 1924)
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 19 marca 1931, 13 maja 1933)
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)
- Znak oficerski „Parasol”
- Odznaka „Za wierną służbę”
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)
Upamiętnienie
- Skierniewice: ulica Narbut-Łuczyńskiego
- Rybienko Leśne w Wyszkowie: tablica pamiątkowa przy dawnej willi Bellona
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 445–446. [dostęp 2021-06-20].
- Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A–Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
