Aleksander Mogilnicki
Aleksander Mogilnicki, urodzony 16 kwietnia 1875 roku w Warszawie, zmarł 1 września 1956 w Łodzi. Był to polski prawnik, poeta, wykładowca, a także teoretyk i praktyk prawa. W latach 1924–1929 pełnił funkcję Prezesa Izby Karnej Sądu Najwyższego. Jego działalność znacząco przyczyniła się do rozwoju pedagogiki specjalnej, szczególnie w kontekście pracy z dziećmi przestępczymi. Był jednym z założycieli oraz nauczycieli Gimnazjum Polskiego w Łodzi.
Mogilnicki stworzył wiele innowacyjnych prac dotyczących kwestii społecznych i prawniczych, co przyczyniło się do jego renomy jako wybitnego jurysty oraz umożliwiło mu objęcie najwyższych stanowisk w obszarze prawa i sądownictwa.
Życiorys
Wykształcenie
Urodził się w Warszawie jako syn Konstantego i Henryki z Żarnowskich. Jego ojciec, również prawnik i znany działacz społeczny, brał udział w powstaniu styczniowym, za co został uwięziony na dwa lata. Atmosfera patriotyzmu i miłości do tradycji miała znaczący wpływ na jego młodość. Po przeprowadzce rodziny do Łodzi, gdzie ojciec został rejentem, Aleksander uczęszczał do miejskiego gimnazjum, które ukończył w 1892 roku. Następnie podjął studia na Wydziale Prawa Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
Działalność zawodowa
Po ukończeniu studiów w 1900 roku, wrócił do Łodzi, gdzie po praktyce u adwokata Jana Czeraszkiewicza otworzył swoją kancelarię adwokacką. Wkrótce nawiązał współpracę z gazetą „Goniec Łódzki”, redagowaną przez hr. Henryka Łubieńskiego, która konkurowała z innym czasopismem – „Rozwojem”. W Łodzi mieszkał do 1911 roku, a 6 lipca 1901 roku ożenił się z malarką Natalią Makarczyk.
Uzyskał stopień doktora prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w latach 1913–1914 wykładał prawo karne na Wydziale Humanistycznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. Był także członkiem Komisji Prawa Karnego Tymczasowej Rady Stanu.
Poeta
W młodości zajmował się poezją, wydając w 1903 roku jedyny zbiór wierszy zatytułowany Z jasnych dni. Utwory te stanowią kronikę ówczesnych wydarzeń kulturalnych w Łodzi, w tym jubileuszy, takich jak wiersz Mistrzowi cześć!, który został zaprezentowany podczas obchodów jubileuszu Henryka Sienkiewicza w 1900 roku.
Prawnik
Większość jego życia związana była z prawem, a szczególnie interesował się sytuacją prawną dzieci, które popełniały przestępstwa. W artykule Ewalda Jacka Dukaczewskiego i Marka Kujawy, opublikowanym w czasopiśmie „Szkoła Specjalna” w 1983 roku, podkreślono jego wkład w pomoc dzieciom społecznie niedostosowanym oraz jego zaangażowanie w inicjatywy mające na celu poprawę sytuacji prawnej nieletnich przestępców. W 1916 roku wsparł projekt Władysława Szenajcha, który postulował wielostronną opiekę nad dziećmi wchodzącymi w konflikt z prawem.
3 czerwca 1919 roku Sejm Ustawodawczy powołał Komisję Kodyfikacyjną, w której znalazł się jako jeden z 40 członków. Aktywnie uczestniczył w pracach tej Komisji, a jego propozycje dotyczące granic wieku odpowiedzialności nieletnich stały się przedmiotem wielu dyskusji. Zajmował się również sprawami pozbawienia władzy rodzicielskiej oraz stosowaniem odpowiednich środków wychowawczych wobec nieletnich przestępców.
Podczas swojej pracy stawiał na pierwszym miejscu dobro dziecka, a nie sankcje karne, podkreślając, że „dziecko to jeszcze nie obywatel”, i że należy je odpowiednio kształcić. Działał w Warszawskim Towarzystwie Patronatu nad Nieletnimi, organizując różne formy wsparcia dla dzieci społecznie niedostosowanych.
Był prekursorem wielu poglądów dotyczących pracy z młodzieżą, a jego bliskie związki z zakładem poprawczym w Studzieńcu zaowocowały publikacją książki Dziecko i przestępstwo, która doczekała się wznowienia w 1925 roku. Był również członkiem redakcji „Gazety Sądowej”.
Od 1917 roku pełnił funkcję sędziego Sądu Apelacyjnego, a od 1920 roku był sędzią Sądu Najwyższego. W 1924 roku został mianowany Prezesem Sądu Najwyższego. Zawsze stał na stanowisku niezawisłości sędziowskiej, co doprowadziło do jego usunięcia ze stanowiska w 1929 roku. Po tym wydarzeniu powrócił do adwokatury.
W czasie II wojny światowej został aresztowany przez Gestapo i spędził pewien czas w więzieniu.
Związki z Łodzią
Mogilnicki utrzymywał związki z Łodzią podczas okresu międzywojennego, wykładając procedurę karną w Wolnej Wszechnicy Polskiej, a po II wojnie światowej w Uniwersytecie Łódzkim. Miał głęboki sentyment do miasta swojej młodości, w którym osiedlił się na stałe. Zmarł w Łodzi 1 września 1956 roku w wieku 81 lat. Został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi, żegnany przez rodzinę oraz liczne grono przyjaciół i współpracowników. Lokalne gazety opublikowały nekrologi, które podkreślały jego osiągnięcia jako wybitnego prawnika i nauczyciela, jednak zapomniano wspomnieć o jego twórczości poetyckiej.
Publikacje
- Sąd przysięgłych (1899)
- Sądy administracyjne (1900)
- Indywidualizacja kary (1900)
- Kary dodatkowe (1907)
- Obrońca kryminalny a opinie publiczna (1911)
- Dziecko i przestępstwo, wyd. II (1925)
- Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1933
- Kodeks karny. Komentarz (wraz z prof. Glaserem), Kraków 1934
- Ustawy karne dodatkowe, Kraków 1934
- Wzory do kodeksu postępowania karnego, Kraków 1935
- Kodeks wojskowego postępowania karnego z komentarzem, Warszawa: Wojskowy Inst. Naukowo-Wydawniczy, 1947
- Wspomnienia: spisane w Łodzi w latach 1949–1955 (wydane pośmiertnie), Warszawa 2008
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1927)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)
- Krzyż Wielki Orderu św. Sawy (Jugosławia)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
Przypisy
Bibliografia
- Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938, s. 498 (+ zdjęcie portretowe).
- Tadeusz T. Gicgier, Opowieści o dawnych poetach Łodzi, Łódź: Wojciech Grochowalski : nakł. „Papier-Service”, 1995, s. 39–46, ISBN 83-901093-1-X, OCLC 833965334.
- Ewald Jacek Dukaczewski, Marek Kujawa, Zasłużeni dla pedagogiki specjalnej, [w:] „Szkoła Specjalna”, 1983, nr 2.
