Aleksander Mieroszewski (ur. 1781, zm. 1846 w Mysłowicach) był kapitanem strzelców konnych w armii Księstwa Warszawskiego oraz VII ordynatem mysłowickim. Zasłynął z rozrzutnego stylu życia, co doprowadziło do sprzedaży ordynacji mysłowickiej rodzinie Wincklerów w 1839 roku.
Życiorys
Aleksander urodził się w 1781 roku jako najstarszy syn Stanisława Mieroszewskiego i Kunegundy hr. Zborowskiej herbu Jastrzębiec. Był VII ordynatem mysłowickim i miał dwóch braci: Ignacego (1787–1854) oraz Jana Chrzciciela (1789–1867), a także siostry: Franciszkę (1779–1865), Helenę (1783–1870) i Teofilę (ur. 1799). Rodzina Mieroszewskich herbu Ślepowron zarządzała Mysłowicami w latach 1637–1839.
Wraz z bratem Ignacym objął zarząd majoratu w 1824 roku, jednak Aleksander był postrzegany jako „człowiek prosty, z małą inteligencją”. Po przejęciu dużego majątku w Krzcięcicach, bracia zaczęli prowadzić rozrzutne życie, co doprowadziło do znacznego uszczuplenia ich majątku, a następnie przenieśli się do Mysłowic.
W Mysłowicach Aleksander kontynuował swoje luksusowe życie. Na jego dworze fornale nosili liberie w barwach herbowych, a on sam, jako kapitan strzelców konnych, miał zamiłowanie do paradnych koni. Utrzymywał duże stajnie i często kupował oraz sprzedawał konie po wygórowanych cenach, a także wydawał pieniądze na niepotrzebne akcesoria do polowań.
Większość czasu spędzał w dworku myśliwskim w Janowie, gdzie wybudował murowany obiekt na miejscu drewnianego budynku. Stworzył tam angielski park z promenadą, stawem rybnym i gondolami. W 1835 roku postawił obelisk z inskrypcją w języku polskim. W czasie powstania listopadowego w dworku miały miejsce tajne spotkania, w których uczestniczył również Aleksander Mieroszewski.
W swoich dobrach miał trzy luksusowo wyposażone domy, a oprócz rezydencji w Mysłowicach nabył Dąbrówkę Małą oraz kamienicę, aby w zarządzanych przez siebie folwarkach w Roździeniu, Szopienicach, Brzęczkowicach i Janowie urządzić pokoje gościnne, które dzierżawcy musieli utrzymywać w należytym porządku.
W 1823 roku, wspólnie z szychmistrzem Danielem Henrykiem Daliborem, uzyskał zezwolenie na budowę kopalni węgla kamiennego „Morgenroth” w Janowie, a w 1831 roku na budowę kopalni „Gute Amalie”. W 1838 roku, razem z restauratorem Traugottem Knautem, otrzymał zezwolenie na budowę kopalni „Susanna”. W tych przedsięwzięciach miał połowę udziałów (kuksów).
Pomimo zakupu nowych zakładów i kopalni, nie poprawiło to jego sytuacji finansowej. Aby zaspokoić rosnące potrzeby, zaczął sprzedawać części swojego majątku. Najpierw wydzierżawił dworskie folwarki (w tym w Janowie), z zamiarem ich późniejszego odzyskania za wyższą kwotę. Zaciągał także pożyczki od zamożnego żydowskiego kupca z Mysłowic, Freunda, któremu oddał m.in. kamienicę z drogimi meblami. Jego działania doprowadziły do znacznego zubożenia chłopstwa i mieszczaństwa w eksploatowanych dobrach mysłowickich.
Niezdolny do zaangażowania się w rozwijający się przemysł, Aleksander postanowił sprzedać mysłowicką ordynację. Rodzina Mieroszewskich pragnęła zapobiec sprzedaży majątku i nawet rozważała pozbawienie go praw ordynata. Ostatecznie Aleksander w tajemnicy przed rodziną sprzedał ordynację, a jego brat Jan Chrzciciel czynił starania, by unieważnić ten akt. W końcu Mieroszewscy zawarli porozumienie z Wincklerami, na mocy którego, 8 maja 1839 roku w Pszczynie, unieważniono wieczystą dzierżawę, tworząc majorat finansowy. W rezultacie Wincklerowie stali się właścicielami Mysłowic, a Mieroszewscy pozostali tytularnymi ordynatami. Aleksander zyskał prawo do mieszkania w mysłowickim zameczku do końca życia, gdzie zmarł w 1846 roku. Po jego śmierci ordynacja przeszła na własność Wincklerów.
23 czerwca 1823 roku w Mysłowicach urodził się Aleksander Mierowski, syn mieszczanina Żyły i jego żony Anny z Błaszyńskich. W 1835 roku został przybranym synem ordynata Aleksandra Mieroszewskiego, który nadał mu nazwisko Mierowski. Był on jednym z czołowych działaczy polskich na Górnym Śląsku oraz głównym redaktorem Dziennika Górnośląskiego, angażując w wydawanie pisma majątek, który odziedziczył po Aleksandrze Mieroszewskim.
Upamiętnienie
Pomnik-obelisk z litego piaskowca z 1835 roku znajduje się na skwerze Zillmannów w Katowicach, w dzielnicy Janów-Nikiszowiec (pierwotnie przy janowskim zamku myśliwskim). Na cokole obelisku widnieje inskrypcja: „Tu mych lat młodych były początki / A chcąc zachować tej włości pamiątki / Gdzie były góry Boliny urwisko / Janów uzyskał plantacji nazwisko / A.M. / 1835”.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Antoni A. Barciak, Ewa E. Chojecka, Sylwester S. Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
Michał M. Bulsa, Rozrzutny ordynat z Janowa [online], szopienice.pl, 2 grudnia 2019 [dostęp 2024-02-10] (pol.).
Alfred A. Sulik, Historia Mysłowic. T. 1: Do 1922 roku, Wydanie 3. rozszerzone, uzupełnione i poprawione, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017, ISBN 978-83-7593-327-7 (pol.).
Małgorzata M. Szejnert, Czarny ogród, wyd. pierwsze, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2007, ISBN 978-83-240-0896-4 (pol.).
Emanuel E. Wilczok, Janów: od osady leśnej do gminy wielkoprzemysłowej, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1991 (pol.).
