Aleksander Michał Paweł Sapieha
Aleksander Michał Paweł Sapieha herbu Lis (ur. 12 września 1730 w Wysokiem, zm. 28 maja 1793 w Warszawie) był wojewodą połockim, hetmanem polnym litewskim, kanclerzem wielkim litewskim, a także marszałkiem konfederacji targowickiej na Litwie. Pełnił również funkcję podskarbiego nadwornego litewskiego oraz był starostą puńskim w latach 1740–1754, starostą mścibowskim w 1759 roku, starostą olsztyńskim i starostą kazimierskim w 1774 roku. W 1747 roku został dyrektorem wileńskiego sejmiku elekcyjnego.
Życiorys
Był synem Kazimierza Leona oraz Karoliny z Radziwiłłów, a także bratankiem biskupa Józefa Stanisława i Michała Antoniego, oraz bratem Michała Ksawerego i Anny.
Po śmierci ojca znalazł się pod opieką stryja, biskupa Józefa Stanisława, który wspierał go w rozwoju kariery publicznej. Aleksander Michał był posłem na sejm z Wiłkomierza w 1746 roku, marszałkiem wileńskiego sejmiku elekcyjnego w 1747 roku, a także został mianowany oboźnym wielkim litewskim i generałem majorem wojsk litewskich w 1750 roku. W 1748 roku pełnił funkcję posła słonimskiego na sejm, a w 1750 roku był posłem powiatu wileńskiego. W 1753 roku otrzymał Order Orła Białego, po czym został powołany na stanowisko wojewody połockiego. Po śmierci stryjów Józefa Stanisława w 1754 roku oraz Michała Antoniego, który przejął opiekę nad nim, musiał samodzielnie działać, aby utrzymać swoje wpływy polityczne.
Przechodząc do obozu dworskiego w 1762 roku, uzyskał buławę polną litewską, co było prawdopodobnie efektem romansu jego żony Magdaleny z Alojzym Fryderykiem, synem pierwszego ministra Augusta III, Henryka Brühla.
W trakcie elekcji w latach 1763–1764 początkowo sprzeciwiał się kandydaturze Stanisława Augusta Poniatowskiego, opowiadając się za K. S. Radziwiłłem. Szybko jednak przeszedł na stronę Familii i w 1764 roku został członkiem konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego żona Magdalena miała romans z nowo wybranym królem, z którym miała dwoje dzieci. W 1765 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława, a w 1773 roku odznaczony Orderem Świętego Huberta.
Wobec konfederacji barskiej pozostawał bierny, pozwalając części swoich wojsk na przejście na stronę konfederatów. Wezwany do Warszawy w 1771 roku, zgodził się wziąć na siebie odpowiedzialność za lojalność wojsk litewskich. Pomimo braku złożenia przysięgi wierności Katarzynie II, jego majątki nie zostały mu odebrane, co było efektem jego ostrożnej postawy w poprzednich latach.
Na Sejmie Rozbiorowym w latach 1773–1775 włączono go w skład delegacji, która miała przeprowadzić rozbiór, a także został wybrany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Rady Nieustającej.
Dzięki ugodowej postawie wobec ambasadora Rosji, Stackelberga, w 1775 roku otrzymał stanowisko kanclerza wielkiego litewskiego. Jako minister był mało aktywny politycznie, zabierając głos jedynie w sprawach istotnych dla kraju. W 1776 roku był członkiem konfederacji Andrzeja Mokronowskiego oraz odznaczony rosyjskim Orderem św. Aleksandra Newskiego.
Był wybierany na sędziego sejmowego w latach: 1782, 1785, 1787. Jako członek konfederacji Sejmu Czteroletniego, zyskał uznanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako dobry sędzia. W 1789 roku został marszałkiem Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. 3 maja 1791 roku znajdował się prawdopodobnie w Warszawie, mimo że był zaliczany do grona potencjalnych przeciwników Konstytucji.
Wyznaczony przez Katarzynę II na marszałka prorosyjskiej konfederacji, Aleksander Michał nie spieszył się z objęciem tej funkcji. Jeszcze 9 lipca 1792 roku informował króla, że zamierza trzymać się z dala od konfederacji targowickiej i wolałby udać się za granicę; jednak już 10 sierpnia przystąpił do konfederacji targowickiej. Uczestniczył w jej obradach od września 1792 roku, stopniowo pogarszając swoje zdrowie.
W Różanie i Dereczynie prowadził teatr dworski. Założył największą w Rzeczypospolitej szkołę muzyczną, operową i baletową, w której kształcono dzieci swoich poddanych.
Zmarł 28 maja 1793 roku w Warszawie.
Był ojcem Franciszka.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Mowy i dokumenty Aleksandra Michała Sapiehy w bibliotece Polona.
