Aleksander Bolesław Maciesza (ur. 16 czerwca 1875 w Tomsku na Syberii, zm. 10 października 1945 w Płocku) – burmistrz oraz prezydent miasta Płock, lekarz, antropolog, fotograf oraz regionalista płocki.
Życiorys
Aleksander Maciesza był synem Stefana i Karoliny z Gintowtów, którzy zostali zesłani na Syberię z powodu swojego udziału w powstaniu styczniowym. Miał młodszego brata, Adolfa (1878–1929), który również został lekarzem, a później wojskowym i posłem. W Tomsku spędził swoje dzieciństwo oraz ukończył gimnazjum, a w 1898 roku uzyskał dyplom na wydziale medycyny miejscowego uniwersytetu. Po studiach podjął pracę jako lekarz obwodowy w Górach Ałtajskich, jednocześnie specjalizując się w okulistyce w Petersburgu. Zgromadził także materiały dotyczące historii Polaków na Syberii.
W 1901 roku objął stanowisko lekarza więziennego w Płocku. Pracował również w szpitalu św. Aleksego, gdzie zorganizował oddział okulistyczny. W kolejnych latach prowadził prywatną praktykę lekarską i stworzył poradnię przeciwjagliczną.
Od 1902 roku był członkiem Ligi Narodowej, a w 1906 roku został posłem do Dumy w Petersburgu. Dzięki jego staraniom w 1906 roku w Płocku powstało Gimnazjum Polskie im. W. Jagiełły, gdzie pełnił rolę lekarza szkolnego oraz nauczyciela higieny i anatomii. Od 1917 roku był przewodniczącym Rady Miejskiej, a później burmistrzem Płocka. Po odzyskaniu niepodległości, od listopada 1918 do 9 września 1919 roku, pełnił funkcję prezydenta miasta.
W 1920 roku przewodniczył Związkowi Obrony Ojczyzny w Płocku, mającemu na celu obronę miasta przed bolszewikami. Następnie wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie pełnił funkcję lekarza w stopniu majora. Od 1927 roku był prezesem Płockiego Towarzystwa Lekarskiego, wygłaszał odczyty na zjazdach lekarzy i współpracował z wieloma organizacjami lekarskimi, będąc często ich członkiem honorowym. Jego referaty były publikowane w prasie medycznej, a także organizował objazdowe wystawy promujące wiedzę z zakresu higieny.
Maciesza prowadził szerokie badania antropologiczne i był autorem publikacji, takich jak Oczodoły Polek i Polaków oraz Osobnik jako przedmiot studiów antropologicznych. W 1914 roku w Jednorożcu prowadził badania nad ludnością kurpiowską z powiatu przasnyskiego, co zaowocowało wydaną w 1923 roku publikacją Puszczanie przasnyscy. Przyczynek do charakterystyki antropologicznej Kurpiów. Za swoje osiągnięcia w dziedzinie antropologii został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Międzynarodowego Instytutu Antropologii.
W 1907 roku był jednym z inicjatorów reaktywacji Towarzystwa Naukowego Płockiego i został jego prezesem, pełniąc tę funkcję aż do śmierci. Pod jego przewodnictwem TNP prowadziło aktywną działalność badawczą i popularyzatorską, rozwijając Bibliotekę im. Zielińskich oraz muzeum. Zainicjował również wydawanie „Rocznika TNP”. Maciesza stał się znanym propagatorem regionalizmu, organizując liczne wycieczki krajoznawcze, a wraz z żoną Marią stworzył Przewodnik po Płocku. Z jego inicjatywy powstała gazeta „Głos Płocki”, a on sam współpracował z innymi lokalnymi czasopismami, takimi jak „Głos Mazowsza” i „Życie Mazowsza”. Był także członkiem redakcji Polskiego Słownika Biograficznego, w którym opisał życie znanych płocczan. Łącznie opublikował ponad 100 prac, a także pozostawił 11 rękopisów.
Fotografia była pasją Aleksandra Macieszy, którą traktował jako formę dokumentacji naukowej. Spisał historię fotografii polskiej w latach 1839–1889, która została wydana w 1972 roku nakładem TNP.
Był aktywny w wielu organizacjach społecznych, w tym w towarzystwach: krajoznawczym, kolarskim, wioślarskim, ochotniczej straży pożarnej oraz w Towarzystwie Dobroczynnym, Radzie Opiekuńczej m. Płocka i Towarzystwie Popierania Pomocy Społecznej. W 1936 roku był kierownikiem Przychodni Przeciwjaglicznej Powiatowej w Płocku przy ul. Sienkiewicza 23.
Swoją bogatą kolekcję książek przekazał Bibliotece im. Zielińskich.
Został pochowany obok swojej żony Marii z domu Ehrlich, primo voto Kunklowa (1869–1953) na katolickim Cmentarzu Miejskim w Płocku. W październiku 2005 roku nagrobek został odrestaurowany przez Towarzystwo Naukowe Płockie.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)
Złoty Krzyż Zasługi (10 czerwca 1931)
Upamiętnienie
Jego imię nosi ulica w Płocku na osiedlu Winiary, Szkoła Podstawowa nr 8 w Płocku oraz VII Liceum Ogólnokształcące w Płocku.
Jest patronem Płockiego Towarzystwa Fotograficznego, które od 1985 roku przyznaje Medal im. Aleksandra Macieszy za osiągnięcia w dziedzinie fotografii i kultury.
Przypisy
Bibliografia
Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1936 rok, Biuro Propagandy Polskiej Medycyny przy Naczelnej Izbie Lekarskiej, Warszawa 1936.
Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 452. [dostęp 2020-07-30].
