Aleksander Wilhelm Lutze-Birk
Ps. Stefan, Dynamit Piroksilinowicz (ur. 13 grudnia 1878 w Rydze, zm. 17 kwietnia 1974 w Warszawie) – był polskim inżynierem, działaczem niepodległościowym oraz członkiem Organizacji Bojowej PPS.
Życiorys
Urodził się jako syn Jana i Eufrozyny z Kozłowskich. Uczył się w gimnazjum w Rydze, a następnie kontynuował edukację na Wydziale Mechanicznym Politechniki Ryskiej. W latach 1900-1905 studiował na Politechnice w Zurychu, gdzie współpracował z Ignacym Mościckim. Po 1905 roku zaangażował się w działalność Organizacji Bojowej PPS, a od września 1905 roku był kierownikiem tajnego laboratorium zajmującego się produkcją bomb i granatów w Warszawie. Opracował nowy typ bomb, które były wykorzystywane w zamachach na carskich urzędników. Razem z Józefem Montwiłł-Mireckim podróżował do Łodzi, aby szkolić bojowców w zakresie składania i rozbrajania granatów ręcznych. Żartobliwie nazywany był przez Leona Wasilewskiego „Dynamitem Proksilinowiczem”. Na początku 1907 roku laboratorium zostało zamknięte, a Lutze-Birk został skierowany na kurację do Zakopanego.
W wrześniu 1908 roku brał udział w „akcji pod Bezdanami” pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.
W 1908 roku wycofał się z działalności politycznej i rozpoczął pracę na Politechnice Lwowskiej. W latach 1914-1916, jako obywatel rosyjski, był internowany w Brnie. W 1916 roku uzyskał tytuł docenta na Politechnice Lwowskiej, gdzie działał jako wykładowca do 1939 roku. W listopadzie 1918 roku uczestniczył w obronie Lwowa, organizując warsztaty techniczne do naprawy uzbrojenia.
Od 1919 do 1923 roku pracował w służbie dyplomatycznej, a w latach 1920-1923 pełnił funkcję konsula w Rydze. W 1924 roku został dyrektorem technicznym w fabryce konserw „Produkt” w Warszawie, a od 1925 do 1933 roku pracował w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej.
W latach 1927-1939 jednocześnie wykładał w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1934 roku wszedł w szeregi wolnomularstwa Wielkiej Loży Narodowej Polski.
Pełnił funkcję naczelnika Biura Technicznego Państwowego Monopolu Spirytusowego w latach 1933-1935, następnie kierował Centralnymi Warsztatami Samochodowymi od 1935 do 1941 roku, a od 1941 do 1944 roku pracował w Wydziale Technicznym Zarządu Miejskiego w Warszawie. W czasie niemieckiej okupacji był chwilowo więziony przez Niemców. W jego mieszkaniu przy ul. Pilickiej 36 przechowywano sprzęt łączności używany przez Komendę Główną AK podczas powstania warszawskiego.
W latach 1945-1954 był pracownikiem Zjednoczenia Przemysłu Spirytusowego. Był także członkiem Klubu Krzywego Koła, a w lutym 1961 roku został jednym z założycieli tajnej loży wolnomularskiej „Kopernik”.
Aleksander Lutze-Birk został pochowany na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 224-2-3).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)
Krzyż Niepodległości z Mieczami (13 kwietnia 1931)
Przypisy
Bibliografia
Ludwik Hass, Masoneria polska XX w. Losy, loża, ludzie, Warszawa 1996.
Waldemar Potkański, Odrodzenie czynu niepodległościowego przez PPS w okresie rewolucji 1905 roku, Warszawa 2008, s. 183–189, 197, 247–248.
Linki zewnętrzne
A. Lutze-Birk, Dzieje laboratorium pirotechnicznego Organizacji Bojowej PPS w czasie rewolucji w latach 1905–1907, [w:] „Rocznik Warszawski”, R. 1970, t. 8, s. 287–293.
