Aleksander Littich (Lüttich) (urodzony 25 stycznia 1842 w Warszawie, zmarły 29 kwietnia 1893 we Lwowie) – uczestnik powstania styczniowego, weterynarz, nauczyciel oraz działacz społeczny i gospodarczy.
Życiorys
Uczył się w gimnazjach w Łęczycy oraz Piotrkowie Trybunalskim. W trakcie nauki w szkole przygotowawczej do studiów prawniczych przy gubernatorze warszawskim związał się z grupami niepodległościowymi. W 1861 roku, obawiając się aresztowania, uciekł za granicę do Włoch, gdzie wstąpił do Polskiej Szkoły Wojskowej, przygotowującej oficerów do powstania.
Powrócił do Królestwa Polskiego tuż przed wybuchem powstania styczniowego i przebywał w Warszawie. 16 stycznia 1863 roku wyruszył z przyjacielem Józefem Oxińskim, ze szkoły w Genui i Cuneo, do Kaliskiego. Na polecenie Komitetu Centralnego mieli zorganizować dwa punkty odbioru broni przy granicy z Prusami dla wojsk powstańczych. Z powodu aresztowań we Francji i działań carskich, transporty uzbrojenia nie dotarły. Następnie, razem z Oxińskim, zorganizował oddział powstańczy w rejonie Warty. W pierwszych dniach powstania dowodził plutonem siekierników, a potem objął inne stanowiska. 25 lutego zdobyli Opatówek, gdzie zarekwirowali pewną ilość sukna oraz kasę rządową, rozpraszając przy tym 80-osobowy oddział kozacki. Po krwawej bitwie pod Kuźnicą Grabowską przekroczyli Wartę i stoczyli walki z Rosjanami pod Jaworem i Brodnią.
W marcu 1863 roku Littich został mianowany naczelnikiem wojennym powiatu wieluńskiego, gdzie dowodził oddziałem liczącym ponad 300 żołnierzy. 23 kwietnia 1863 roku stoczył nierozstrzygniętą bitwę pod Wąsoszem przeciwko wojskom rosyjskim pułkownika Suwarowa (450 żołnierzy). Zagrożony okrążeniem, opuścił wieluńskie i na początku maja dołączył do oddziału Oxińskiego w rejonie Przyrowa. Walczył w bitwach pod Rychłocicami (8 maja 1863), Koniecpolem (25 maja 1863), Kruszyną (27 maja 1863), Przedborzem (27 czerwca 1863) oraz Trzepnicą (28 czerwca 1863).
Po rozformowaniu oddziału przez Oxińskiego, Littich przejął dowodzenie nad 60-osobowym oddziałem kawalerii. 3 lipca, pod Kaszewicami, rozbił oddział kozaków setnika Krinkowa (50 koni), zabijając 6 kozaków oraz raniąc jednego oficera. Z Kaszewic udał się do Chorzenic (4 lipca 1863). Jego śladem ruszył porucznik Fiodorow z sotnią kozaków oraz niedobitkami Krinkowa. Powstańcy obozujący w lokalnym dworze zostali zaskoczeni przez nieprzyjaciela. Oddział został rozbity, 6 kawalerzystów zginęło, a 10 zostało rannych. Ciężko ranny był rotmistrz Roman Bocheński, ale Littichowi z częścią ludzi udało się uciec.
We wrześniu 1863 roku Littich objął stanowisko naczelnika wojennego powiatu łęczyckiego, dowodząc oddziałem po mjr. Skowrońskim, który wcześniej został rozbity przez Rosjan pod Dalikowem (10 września 1863). W grudniu zrezygnował z dowodzenia, zmęczony niepowodzeniami powstania, i wyjechał do Wielkopolski. W 1864 roku współorganizował nieudaną wyprawę płk. Raczkowskiego. Po jej fiasku udał się do Francji, gdzie na emigracji ukończył z wyróżnieniem studia weterynaryjne w Alfort pod Paryżem. W 1866 roku wstąpił do Zjednoczenia Emigracji Polskiej.
W 1869 roku powrócił do Polski, osiedlając się w Galicji. W latach 1869–1875 pracował jako nauczyciel w Szkole Praktycznej Gospodarstwa Wiejskiego w Czernichowie pod Krakowem, gdzie zorganizował wzorcową oborę dla bydła nizinnego. Jednocześnie pełnił funkcję weterynarza okręgowego w Liszkach. W latach 1875–1877 uczył rolnictwa w Seminarium Nauczycielskim w Tarnowie, a także pracował jako weterynarz miejski i sądowy.
Littich piastował wiele istotnych stanowisk związanych z weterynarią: był dyrektorem zakładu kontroli sanitarnej dla bydła importowanego (1877-1880), weterynarzem powiatowym w Krakowie (1880-1882) oraz od 1882 roku weterynarzem krajowym Galicji we Lwowie, gdzie był również komisarzem rządowym przy egzaminach w Lwowskiej Szkole Weterynaryjnej. Zreorganizował i rozbudował służby weterynaryjne w Galicji, a także był autorem nowatorskiej ustawy dotyczącej targów i oględzin mięsa i bydła oraz licznych przepisów w zakresie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Przyczynił się do powstania nowoczesnych rzeźni oraz targowisk miejskich.
Był osobą niezwykle aktywną zarówno zawodowo, jak i społecznie. Należał do Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego oraz był członkiem Komitetu GTG (15 czerwca 1892 – 13 czerwca 1893). W 1886 roku z jego inicjatywy powstało Galicyjskie Towarzystwo Weterynarskie, którego statut napisał, a sam został pierwszym prezesem. Ponadto był członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Austriackiego Towarzystwa Weterynaryjnego w Wiedniu. Dużo publikował w prasie fachowej, w tym w „Przewodniku Ekonomicznym”, „Rolniku”, „Tygodniku Rolniczym” oraz w pierwszym polskim czasopiśmie weterynaryjnym „Przeglądzie Weterynarskim”, którego był jednym z założycieli.
Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim w 40 kwaterze powstańczej.
Wybrane publikacje
O mięsie pod względem policji i zdrowia, Kraków 1872-1873.
Księgosusz, Kraków 1872.
Zbiór ustaw i rozporządzeń weterynaryjno-policyjnych obowiązujących w Galicji, Lwów 1888, 1891 (wraz z A. Barańskim).
Ustawy i rozporządzenia. Oględziny mięsa i bydła, Lwów 1889.
Katechizm oględzin bydła i mięsa, Lwów 1890 (wraz z A. Barańskim).
Odznaczenia
Otrzymał Krzyż Kawaleryjski Orderu Franciszka Józefa.
Rodzina
Był synem nauczyciela prywatnego Franciszka oraz Anny z Drewnowskich. Miał dwie siostry: Ludwikę Bielską i Annę. Żonaty z Józefą z Szegevich, nie mieli dzieci.
Przypisy
Bibliografia
Stanisław M. Brzozowski i Eligiusz Kozłowski, Littich (Lüttich) Aleksander (1842-1893), Polski Słownik Biograficzny, t. 17, Wrocław-Warszawa-Kraków Gdański 1971, s. 485–486
Józef Oxiński, Wspomnienia z powstania polskiego 1863-1864.
Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, Rapperswil 1913.
