Aleksander Lisowski, znany jako Gileśko (ur. 17 marca 1896 w Krasnosiołce) – był polskim działaczem niepodległościowym, odznaczonym Orderem Virtuti Militari, majorem piechoty Wojska Polskiego, który został usunięty z korpusu oficerskiego z powodu przestępstw przeciwko mieniu, a także był inwalidą wojennym.
Życiorys
Urodził się 17 marca 1896 roku w Krasnosiołce, wówczas w guberni podolskiej. Pochodził z rodziny Wincentego i Wincentyny z Krzywickich. W latach 1906–1915 uczęszczał do I Gimnazjum w Żytomierzu. W lutym 1912 roku dołączył do tajnego sprzysiężenia wojskowego pod nazwą „Wywiadowcy Ukraińscy Polskich Drużyn Strzeleckich” w Żytomierzu, będąc jednym z siedmiu założycieli. Jesienią tego samego roku objął stanowisko komendanta specjalnego oddziału żandarmerii, odpowiedzialnego za ochronę organizacji, zapewnienie dyscypliny, wykonywanie wyroków oraz zbieranie funduszy na „Skarb i Wojsko”. W następnym roku awansował na podoficera. Po rozpoczęciu I wojny światowej był częścią grupy wywiadowców, którzy wznowili działalność organizacji pod nazwą „Strzelec”. W 1915 roku, organizacja ta została włączona do Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie jako Komenda Okręgu Żytomierskiego.
15 września 1915 roku został wcielony do armii rosyjskiej, gdzie ukończył szkołę oficerską w Odessie oraz kursy dotyczące karabinów maszynowych, szturmowych i lotniczych w Gatczynie. W wyniku działań wojennych trzykrotnie odniósł rany (26 sierpnia i 3 września 1916 w Małopolsce Wschodniej oraz 22 września 1917 w Besarabii). W grudniu 1917 roku został zwolniony z armii jako inwalida, uznany za całkowicie niezdolnego do służby wojskowej (kula utknęła w płucach obok serca). Mimo to, kontynuował działalność w POW, pełniąc rolę instruktora oraz członka Komendy Naczelnej III. W styczniu 1918 roku w Kijowie walczył przeciwko bolszewikom w imieniu Ukraińców. W marcu 1918 roku Leopold Lis-Kula mianował go komendantem Okręgu POW w Żytomierzu (Okręg „D”), gdzie działał pod pseudonimem Gileśko. Władze miejskie Żytomierza powierzyły mu funkcję komendanta milicji. Latem 1918 roku zrezygnował z obowiązków komendanta okręgu i został wysłany na Kuban.
We wrześniu tego roku wstąpił do 4 Dywizji Strzelców Polskich. Początkowo służył w 13 pułku strzelców, a po powrocie do kraju, w 28 pułku strzelców kaniowskich, gdzie pełnił rolę dowódcy kompanii i batalionu. 3 maja 1922 roku został potwierdzony w stopniu kapitana, z datą starszeństwa od 1 czerwca 1919 roku oraz 272. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 10 lipca 1922 roku objął stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy batalionu w 15 pułku piechoty w Dęblinie. W 1923 roku pełnił funkcję dowódcy I batalionu 15 pp. Następnie przeniesiono go do korpusu oficerów administracji, gdzie pracował w dziale kancelaryjnym i został przydzielony do Komendy Obozu Warownego Osowiec jako referent. Później służył w Komendzie Obozu Warownego Wilno na tym samym stanowisku. 12 kwietnia 1927 roku prezydent RP nadał mu stopień majora z datą 1 stycznia 1927 oraz 1. lokatą w korpusie oficerów administracyjnych, dział kancelaryjny. W lipcu 1927 roku został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty w stopniu majora, ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 oraz 20,2 lokatą, a także przesunięty do kadry oficerów piechoty, gdzie przeszedł z pozycji kierownika kancelarii na stanowisko oficera sztabu. W sierpniu tego samego roku przydzielono go do Komendy Miasta Toruń (później Komenda Placu Toruń) jako referenta bezpieczeństwa i dyscypliny. W kwietniu 1930 roku został przeniesiony na stanowisko oficera placu Suwałki. Od 1 stycznia 1932 roku jego stanowisko zostało nazwane „komendant placu”. W latach 1931–1932 pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Wiedzy Wojskowej w garnizonie Suwałki. Zajmował się również działalnością w Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Lidze Morskiej i Kolonialnej oraz Polskim Białym Krzyżu, jako członek miejscowego zarządu.
25 lutego 1935 roku został zawieszony w obowiązkach służbowych „z powodu ujawnienia braków powierzonych mu pieniędzy”. Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego Nr III w Grodnie z 8 listopada 1934 roku, uzupełnionym przez Najwyższy Sąd Wojskowy uchwałą z 12 lutego 1935 roku, został skazany na rok więzienia oraz wydalenie z korpusu oficerskiego za przestępstwa przeciwko mieniu, które popełnił jako komendant placu w Suwałkach, polegające na przywłaszczeniu pieniędzy. 14 marca 1935 roku szef Biura Personalnego MSWojsk., pułkownik Ignacy Misiąg, na zlecenie ministra spraw wojskowych, zarządził natychmiastowe zwolnienie skazania z czynnej służby oraz wykreślenie go z list oficerskich.
Był żonaty z Józefiną Jadwigą z Kudaszów, z którą miał syna Zbysława Bojomira Aleksandra (ur. 2 sierpnia 1920). Podczas II wojny światowej jego syn został deportowany do III Rzeszy.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7605 – 17 maja 1922 „za czyny w b. POW na Wschodzie (KN III)”
Krzyż Niepodległości z Mieczami – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
Krzyż Walecznych
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Srebrna Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej
Medal Zwycięstwa
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej; Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
Ignacy Ziemiański. Zarys rozwoju P.O.W. w Żytomierzu. „Niepodległość”. 2 (22), styczeń–czerwiec 1934. Warszawa.
