Aleksander Linowski
Aleksander Linowski, herbu Pomian (urodzony około 1759 roku w Kobylnikach, zmarł 19 października 1820 roku w Warszawie), był szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego od 1782 roku. W 1812 roku został członkiem Rady Generalnej Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego, a w 1811 roku pełnił funkcję radcy Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. Był także członkiem Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej w 1806 roku, a także d działaczem, pisarzem politycznym, publicystą i mówcą. Linowski zajmował różne stanowiska, w tym dyrektora generalnego policji i poczty, komisarza, radcy stanu, referendarza rady stanu oraz sędziego.
Życiorys
Urodził się około 1759 roku jako syn Prokopa, łowczego kruszwickiego oraz wojskiego nowokorczyńskiego, i Tekli z Miruckich. W 1771 roku wpisał się do Akademii Krakowskiej. W 1782 roku był posłem na sejm z województwa krakowskiego, a w 1784 roku ponownie pełnił tę rolę. Wkrótce objął stanowisko nadwornego podkomorzego królewskiego, a później dołączył do stronnictwa dworskiego.
W 1790 roku reprezentował województwo krakowskie na Sejmie Czteroletnim, będąc zwolennikiem reform oraz Konstytucji 3 maja. Współpracował z Kołłątajem. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do wspierania projektu Ustawy Rządowej. Był także członkiem sprzysiężenia, które przygotowywało wybuch insurekcji kościuszkowskiej.
Na polecenie króla osobiście spisał polską wersję projektu Reformy Konstytucji.
Twórczość
Ważniejsze mowy i pisma
- Głos… miany na sejmikach poselskich dnia 19 sierpnia 1788 w Proszowicach, Kraków (1788)
- Głos… względem wniesionej przysięgi dnia 23 grudnia 1790, brak miejsca i roku wydania, rękopis: Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie, sygn. 967)
- Głos… z okoliczności miast koronnych i litewskich, na sesji sejmowej dnia 14 kwietnia 1791, brak miejsca wydania 1791
- Przymówienie się… naprzeciw projektowi JW. Czerniechowskiego na sesji sejmowej dnia 7 listopada 1791, brak miejsca wydania (1791)
- Głos na sesji 19 października, brak miejsca i roku wydania (XVIII w.)
- Doniesienie pilne współobywatelom z Warszawy, brak miejsca i roku wydania (XVIII w.), wyd. anonimowe
- List do przyjaciela, odkrywający wszystkie czynności Kołłątaja w czasie insurekcji, pisany w roku 1795 (Kraków 1795, dwa wydania), wyd. następne: Kołłątaj w rewolucji kościuszkowskiej, Leszno 1846; wyd. 3: List do przyjaciela, Wrocław 1846, „Przedruk Rzadszych Materiałów do Historii Polski od r. 1750” nr 1
- Mowa, wyd. w: Zbiór pism tyczących się powstania Królestwa Polskiego Nr 1, Kraków 1812
- Mowa… przy oddaniu ciała J. O. Ks. Józefa Poniatowskiego, ministra wojny i naczelnego wodza wojsk polskich, jako egzekutora testamentu, przez J. W. Sokolnickiego, jenerała dywizji i kawalera orderów wojskowych, z Lipska do Warszawy przywiezionego dnia 9 września 1814, brak miejsca wydania (1814)
- Mowa na pogrzebie i obchodzie żałobnym ś. p. hr. Tomasza Ostrowskiego, wojewody, prezesa senatu Królestwa Polskiego, Warszawa 1817.
- Linowski napisał także (według K. Koźmiana): Akt powstania Kościuszki, Manifest do obcych dworów oraz pierwsze Proklamacje do narodu. W rękopisie Biblioteki Czartoryskich, sygn. 3956, s. 229–232 znajduje się wiersz podpisany nazwiskiem Linowskiego: Herbata z winem (inc.: Na balu w przemyskiej ziemi…).
Listy i materiały
- Do Stanisława Augusta z różnych lat, rękopisy: Archiwum Główne Akt Dawnych (Zbiór Popielów, vol. 184); Biblioteka Czartoryskich, sygn. 697, 728, 732, 929; Biblioteka PAN Kraków, sygn. 2680; fascimile fragmentu listu z 2 stycznia 1792 ogł. E. Rostworowski: Legendy i fakty XVIII w., Warszawa 1963, s. 353
- Podanie do króla z roku 1793 oraz brulion odpowiedzi królewskiej, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 7 (A)
- Do A. B. Batowskiego z roku 1807, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 2049, k. 138-139
- Do A. Horodyskiego, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 163
- Do S. Staszica (brak daty), rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. II 3066 (przejściowo 4001)
- Od J. U. Niemcewicza z 17 czerwca 1797 (z dopiskiem T. Kościuszki), „Kurier Warszawski” 1914, nr 46; także „Kurier Lwowski” 1914, nr 56
- „Reforma Konstytucji” pisana ręką Linowskiego, rękopis: Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie, sygn. 98, s. 785–810); fascimile fragmentu ogł. E. Rostworowski: Legendy i fakty XVIII w., Warszawa 1963, s. 352.
Upamiętnienie
Linowski jest jedną z postaci przedstawionych na obrazie Matejki Konstytucja 3 Maja 1791 roku.
Przypisy
Bibliografia
Polski Słownik Biograficzny, t. 17, str. 377 (również: Uzupełnienia i sprostowania w t. 40 do artykułu Linowski Aleksander)
T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 260–261.
