Aleksander Ligaszewski (27 lutego 1899 w Warszawie – 22 września 1987 we Wrocławiu) był nauczycielem oraz wykładowcą w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych w Warszawie i Bielsku-Białej. Był także konstruktorem przyrządów i pomocy dydaktycznych, a także popularyzatorem wychowania technicznego.
Życiorys
W 1915 roku ukończył Szkołę Rzemieślniczą im. Karola Szlenkiera, mieszczącą się w Warszawie przy ul. Górczewskiej 8. Następnie kontynuował naukę na Rocznym Kursie dla Nauczycieli Robót Ręcznych, zorganizowanym przez inż. Władysława Przanowskiego, uzyskując prawo do nauczania prac ręcznych w szkołach. Zaczynał jako nauczyciel w szkole przemysłowej dla dzieci pracowników tramwajowych w Warszawie, a później uczył w prywatnych gimnazjach warszawskich, takich jak Gimnazjum Wojciecha Górskiego oraz Gimnazjum Tadeusza Czackiego.
W 1920 roku brał udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej, gdzie w plutonie sanitarnym dostał się do niewoli, lecz udało mu się uciec z kolumny jeńców. W 1922 roku ukończył edukację gimnazjalną w Państwowym Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W latach 1922–1926 studiował architekturę na Politechnice Warszawskiej, po czym, mimo że nie przystąpił do egzaminu końcowego, odbył przeszkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu koło Warszawy. W latach 1927–1930 studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1920 przez 15 lat uczył prac ręcznych w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie zorganizował wzorcową pracownię robót ręcznych, najpierw w budynku przy ul. Kapucyńskiej 21, a później przy ul. Myśliwieckiej 6. Zaprojektował również podobną pracownię dla Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. W Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego brał udział w eksperymencie pedagogicznym, który polegał na korelacji nauczania prac ręcznych z przedmiotami takimi jak fizyka, chemia, przyroda oraz geografia. Swoje doświadczenia dydaktyczne publikował w artykułach w czasopismach „Roboty Ręczne” oraz „Praca Ręczna w Szkole”.
W latach 1935–1939 był wykładowcą w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych (PIRR) w Warszawie, którym kierował inż. Władysław Przanowski. Tam szkolił nauczycieli prac ręcznych, prowadził zajęcia z geometrii wykreślnej oraz rysunku technicznego, a także zorganizował pracownię elektrotechniczną. Należał do Towarzystwa Miłośników Robót Ręcznych, gdzie pełnił funkcje w zarządzie, a na V Zjeździe w 1938 roku został wybrany na członka Zarządu Towarzystwa.
W okresie międzywojennym Ligaszewski brał udział w pracach Wydziału Programowego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był również członkiem i recenzentem Komisji Oceny Książek i Pomocy Naukowych działającej przy Ministerstwie. Jako konstruktor urządzeń, w 1933 roku zarejestrował wzór użytkowy na przyrząd kreślarski do wykreślania i analizy krzywych matematycznych w sposób ciągły.
W 1924 roku pełnił rolę dyrektora technicznego Międzynarodowego Kongresu Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych w Warszawie, a w 1925 roku był projektantem i dyrektorem technicznym Wystawy Szkolnictwa Polskiego na Międzynarodowej Wystawie Dydaktycznej we Florencji. Uczestniczył również w Pierwszej Wystawie Radiowej w Warszawie w 1926 roku oraz zaprojektował wystawę szpitalnictwa warszawskiego, będącą częścią wystawy „Warszawa wczoraj, dziś i jutro” w 1938 roku.
W 1939 roku, jako oficer rezerwy, został zmobilizowany i brał udział w wojnie obronnej. We wrześniu 1939 roku, wraz z wojskiem, ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany. W 1940 roku udało mu się uciec z obozu jenieckiego i przedostać do Francji, gdzie ukończył kurs inżynierski dla oficerów łączności. W Francji, jako porucznik, służył w lotnictwie i organizował szkołę podchorążych łączności lotniczej. Po ewakuacji z Francji do Wielkiej Brytanii w 1940 roku, został wykładowcą elektrotechniki w szkole podchorążych oraz oficerów w Centrum Wyszkolenia Łączności w Szkocji. Od 1941 do końca wojny, dobrowolnie przekazywał część swojej pensji na fundusz walki z okupantem w Polsce. W latach 1945–1946 uczył elektrotechniki na kursach dla elektromonterów.
Po powrocie do Polski w 1947 roku, zaczął pracować w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych dla Nauczycieli im. Władysława Przanowskiego w Bielsku-Białej jako wykładowca elektrotechniki.
Ligaszewski uczestniczył w pracach Wydziału Pomocy Naukowych Ministerstwa Oświaty oraz Komisji Doradczej Fizyki przy Państwowych Zakładach Pomocy Naukowych w Warszawie. W 1949 roku uzyskał patent na przyrząd pomiarowy – dialatometr. W tym okresie wykładał także na Wyższym Kursie Nauczycielskim. W latach 1949–1950 zaprojektował i zorganizował Wystawę Szkolnictwa Polskiego w Czechosłowacji.
Po likwidacji przez władze komunistyczne Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w 1950 roku, Ligaszewski został nauczycielem elektrotechniki w Technikum Mechaniczno-Elektrycznym w Bielsku-Białej, gdzie pracował przez 20 lat. W 1969 roku został powołany do Komisji Programów i Podręczników przy Ministerstwie Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, zajmując się wychowaniem technicznym.
Po przejściu na emeryturę w 1970 roku, osiedlił się we Wrocławiu, gdzie zajmował się generatorami prądu stałego. W 1983 roku uzyskał patent na bezstykowy generator samowzbudny prądu stałego z wirującymi magnesami.
Był żonaty z Jadwigą z Kossowskich (1902–1964).
Spoczywa na cmentarzu Parafii Katedralnej św. Mikołaja w Bielsku-Białej (sektor 19-1-22).
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
- Srebrny Krzyż Zasługi (13 września 1926)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
- Croix des Combattants Volontaires (Francja)
Przypisy
Bibliografia
- Ambroziewicz Wiktor, Władysław Przanowski i jego dzieło. Warszawa 1964.
- Choińska Eugenia, Z dziejów oświaty w Polsce: Państwowy Instytut Robót Ręcznych (1923–1950). Warszawa 1998.
- „Pochodem idziemy…”. Dzieje i legenda Szkoły im. Stefana Batorego w Warszawie, wydanie drugie, uzupełnione, tom 1. Warszawa 2003.
- Słownik biograficzny techników polskich, tom 16. Warszawa 2005, s. 84–86 (autor biogramu: M. Wasiak).
