Aleksander Lech Godlewski (urodzony 25 września 1905 roku w Warszawie, zmarł 27 listopada 1975 roku) był polskim etnografem oraz antropologiem.
Był wnukiem Mścisława Godlewskiego, który pełnił funkcję redaktora naczelnego „Niwy” oraz „Słowa” i był bliskim przyjacielem Henryka Sienkiewicza. W 1943 roku poślubił Klarę Collonna-Walewską.
Po zakończeniu nauki w warszawskiej szkole średniej im. Stanisława Staszica w 1925 roku, rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie kształcił się w zakresie biologii. W 1930 roku w Katedrze Anatomii Porównawczej obronił pracę doktorską pt. „Anomalie jajników małp z zachodniej Afryki”, uzyskując tytuł doktora filozofii.
Po odbyciu służby wojskowej w 1931 roku, rozpoczął pracę jako nauczyciel biologii w Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. Z. Wołowskiej w Warszawie. Równocześnie wykładał w Uniwersytecie Powszechnym dla Młodzieży Robotniczej oraz pracował w Świetlicy dla Młodzieży Robotniczej Oświaty Pozaszkolnej Magistratu m.st. Warszawy, gdzie pozostawał do 1938 roku. Po powrocie do pracy pedagogicznej podczas II wojny światowej prowadził tajne komplety dla uczniów z Państwowego Liceum im. Władysława IV oraz był wykładowcą w Tajnym Seminarium Nauczycielskim. W latach 1942-1943 prowadził wykłady z etnografii ogólnej w Tajnym Uniwersytecie Warszawskim, zorganizowane przez profesora Jerzego Lotha.
W 1931 roku nawiązał współpracę z Instytutem Nauk Antropologicznych i Etnologicznych, gdzie prowadził badania nad różnicami kulturowymi i odmianami ludzkimi. Dzięki wsparciu dyrektora instytutu oraz dyrekcji Łódzkiego Muzeum Etnograficznego, w 1938 roku wyruszył na Pacyfik, gdzie przeprowadził badania na siedmiu wyspach Polinezji Centralnej i Wschodniej: Bora-Bora, Huahine, Tahiti, Moorea, Tahaa, Nuku-Hiva oraz Raiatea. Niestety, badania te zostały przerwane przez wybuch II wojny światowej.
Po 1945 roku pozostał w Warszawie, gdzie do 1951 roku pracował w wydziale oświaty jako prelegent międzyszkolny oraz jako dziennikarz w Polskim Radio i miesięczniku „Morze”, współpracując z wydziałem wydawniczym. W marcu 1946 roku rozpoczął pracę na Uniwersytecie Warszawskim jako asystent przy seminarium socjologicznym profesora Jana Bystronia. Następnie, od 1951 do 1954 roku, był starszym asystentem w Katedrze Antropologii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi, gdzie badał antropologię etniczną ludów Australii i Oceanii. W 1954 roku uzyskał tytuł docenta na podstawie monografii „Struktura antropologiczna Polinezyjczyków”.
W latach 1954-1958 pełnił funkcję etatowego docenta w Katedrze Antropologii UW, a do 1961 roku był jej kierownikiem. Równocześnie, w latach 1955-1961, pracował na Akademii Wychowania Fizycznego, prowadząc Zakład Antropologii.
W latach akademickich 1957/58 i 1958/59 był prodziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UW. W lipcu 1956 roku objął stanowisko redaktora działu Ośrodka Bibliografii i Dokumentacji Naukowej, gdzie pracował do końca działalności tej placówki w 1958 roku. W tym samym roku Polska Akademia Nauk powołała go na członka Komitetu Antropologicznego PAN.
Od 1961 do 1975 roku pracował we Wrocławiu w Katedrze Etnografii Ogólnej i Słowian Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie założył unikalną w Polsce Pracownię Etnografii Ludów Oceanii. W 1965 roku objął obowiązki kierownika Katedry Etnografii. Wykładał również w innych instytucjach naukowo-dydaktycznych, prowadząc zajęcia w Katedrze Nauk Biologicznych na Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, gdzie w latach 1962-1966 pełnił funkcję prodziekana. Współpracował także z Akademią Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie wykładał etnografię społeczeństw plemiennych na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej. W latach 1962-1968 prowadził wykłady z antropologii regionalnej i etnicznej w Katedrze Antropologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
W 1967 oraz 1973 roku otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a następnie profesora zwyczajnego. Wygłaszał referaty na temat polskich metod antropologicznych oraz zróżnicowania etniczno-kulturowego wysp Pacyfiku, w tym na Towarzystwie Naukowym Oceanistów i w Zakładzie Antropologii Uniwersytetu Paryskiego. Na VII Międzynarodowym Kongresie Nauk Antropologicznych i Etnologicznych w 1964 roku w Moskwie przedstawił referat, który ukazywał paralele między tradycjami migracyjnymi ludności polinezyjskiej a porównawczą charakterystyką antropologiczną wyspiarzy.
W trakcie swojej kariery wypromował około 150 magistrów oraz 4 doktorów, recenzując ponad 200 prac magisterskich i około 50 doktorskich w dziedzinie antropologii i etnologii. Był członkiem takich organizacji, jak Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe oraz Dolnośląskie Towarzystwo Kulturalne. Pełnił funkcje sekretarza generalnego i członka zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, a także członka Komitetu Nauk Etnologicznych PAN oraz Komitetu Nauk Antropologicznych PAN. Był również długoletnim członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, a w 50. rocznicę powstania PTA otrzymał tytuł honorowego członka.
Godlewski aktywnie uczestniczył w życiu społecznym, będąc członkiem Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu we Wrocławiu oraz działając w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym. Został odznaczony wieloma nagrodami za swoje osiągnięcia naukowe i społeczne, w tym Orderem Odrodzenia Polski.
Publikacje:
- Drogi Synów Słońca – 1963
- Czar dalekiej Nuku-Hiva – 1971
Przypisy:
Bibliografia:
Adam Paluch, Aleksander Lech Godlewski jako człowiek i uczony, [w:] Ludy i kultury Oceanii, pod red. Adama Palucha, Warszawa 1979, ISBN 83-01-00289-1.
