Aleksander Latalski (ur. 30 stycznia 1908 w Bliżynie, zm. 4 grudnia 1991 w Ostrowcu Świętokrzyskim) był polskim leśniczym, który pracował zarówno w lasach prywatnych, jak i Lasach Państwowych. Był również aktywnym uczestnikiem oporu przeciwko władzom okupacyjnym oraz organizatorem zaawansowanej placówki konspiracyjnej Armii Krajowej w leśniczówce Jeziórko koło Ostrowca Świętokrzyskiego w latach 1943–1945.
Życiorys
W 1931 roku ukończył Wydział Leśny w Państwowej Średniej Szkole Rolniczo-Leśnej w Żyrowicach, zdobywając wykształcenie w dziedzinie leśnictwa. W kwietniu 1933 roku objął stanowisko Kierownika Zarządu Lasów Prywatnych w majątkach Jeziórko, Krzemionki i Lipniki w powiecie opatowskim, z siedzibą w osadzie leśnej Jeziórko. Zarządzał leśnymi zasobami majątku Augusta Łempickiego herbu Junosza, lokalnego ziemianina z Gierczyc. W ramach mobilizacji związanej z wybuchem II Wojny Światowej został przydzielony do 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich, będącego częścią 24 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego. Uczestniczył w działaniach bojowych swojego pułku. Po klęsce polskich wojsk i rezygnacji Latalskiego z prób ucieczki na Węgry, trafił do sowieckiej niewoli, z której udało mu się uciec, wyskakując z transportu kolejowego. W październiku 1939 roku powrócił do domu w leśniczówce Jeziórko.
Już po powrocie podjął działalność niepodległościową. Jego działania konspiracyjne obejmowały m.in. nieprzekazywanie władzom niemieckim dokumentów leśnych, kolportaż prasy podziemnej oraz wydawanie mieszkańcom fałszywych zaświadczeń o zatrudnieniu w leśnym kompleksie. Latalski, wdrażając od początku wojny drobny sabotaż i dywersję, przekształcił swój dom w regularne miejsce pobytu partyzanckich oddziałów oraz w miejsce produkcji fałszywych dokumentów okupacyjnych. W 1944 roku leśniczówka Jeziórko stała się koszarami oddziału dywersyjnego Armii Krajowej „Krze IX”, dowodzonego przez ppor. Franciszka Ryczana, ps. „Zefir”-„Wichura”. Oddział ten działał w ramach Podobwodu Ostrowiec Świętokrzyski AK, będącego częścią Obwodu Opatów Armii Krajowej. W tym czasie leśniczówka pełniła funkcję bazy logistycznej, punktu kontaktowego i przerzutowego oraz bazy aprowizacyjnej dla partyzantów. W domu Latalskiego rozdzielano zaopatrzenie dla żołnierzy kompanii opatowskiej Iłżeckiego Pułku Piechoty AK przed bitwą stoczoną przez formację dowodzoną przez por. Wincentego Tomasika „Potoka” pod Piotrowym Polem w pierwszych dniach października 1944 roku. Współpraca Latalskiego z Armią Krajową obejmowała także organizację tymczasowych kwater dla żołnierzy i członków podziemia. Regularnie współpracującym z nim żołnierzem AK był por. Jan Stec, ps. „Zygmunt”. Na strychu leśniczówki mieściła się konspiracyjna lecznica dla rannych partyzantów. Osada Jeziórko była również miejscem przechowywania broni palnej i amunicji. Arsenał broni w Jeziórku pochodził głównie z akcji bojowych oddziału „Krze IX”. W kwietniu 1946 roku Latalski podjął decyzję o przekazaniu broni przechowywanej w Jeziórku por. Bronisławowi Ostrowskiemu, ps. „Cichy”, który stanął na czele powojennej komórki antykomunistycznego Zrzeszenia WiN w Opatowie.
W marcu 1951 roku Aleksander Latalski został nadleśniczym Nadleśnictwa Ostrowiec, pełniąc tę funkcję do końca 1972 roku. Był powojennym członkiem organizacji kombatanckiej ZBoWiD oraz działającego do dziś Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa (SITLiD). Już od 1945 roku był również członkiem Związku Zawodowego Pracowników Leśnych i Przemysłu Drzewnego RP, pozostając w nim aż do zakończenia pracy w lasach. Zrzeszony w Polskim Związku Łowieckim, posługiwał się dubeltówką o kalibrze 12 mm. Był także członkiem Ligi Przyjaciół Żołnierza, która przekształciła się w Ligę Obrony Kraju.
Oprócz działalności zawodowej, angażował się w życie społeczne. Przez dziesięć lat był radnym oraz przewodniczącym Komisji Rolnictwa i Leśnictwa w Miejskiej Radzie Narodowej w Ostrowcu Świętokrzyskim.
W marcu 1971 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi za wkład w pracę zawodową i społeczną, a w marcu 1981 roku uhonorowano go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za działania w czasie wojny. W kwietniu 1984 roku emerytowany nadleśniczy otrzymał odznakę Zasłużonego dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, przyznawaną przez Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, w uznaniu za wzorową gospodarkę leśną prowadzoną w ostrowieckich lasach.
Został pochowany obok żony Bogumiły na Cmentarzu Komunalnym w Ostrowcu Świętokrzyskim (sektor 13, rząd 13, numer grobu 4).
Upamiętnienie
W uznaniu zasług Latalskiego, w 1993 roku przywrócono wcześniejszą nazwę leśnictwa Jeziórko, aby historycznie przypominała o dziejach tego miejsca. W listopadzie 2021 roku, decyzją Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, do Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG) wpisano Uroczysko Jeziórko, określając jego funkcję jako „dawnej osady leśnej” oraz „placówki konspiracyjnej AK w latach 1939-1945”.
W październiku 2022 roku ukazała się książka pt. „Aleksander Latalski – Leśniczy w Konspiracji”, napisana przez wnuka A. Latalskiego, Grzegorza Kubickiego. Publikacja ta opisuje biografię tego odważnego leśniczego, historię jego leśniczówki oraz walkę z niemieckim okupantem w regionie świętokrzyskim. Dnia 24 czerwca 2023 roku odsłonięto tablicę pamiątkową w miejscu historycznej leśniczówki w Jeziórku, upamiętniającą postać Aleksandra Latalskiego oraz jego działalność w konspiracji AK. W treści upamiętnienia szczególnie zaznaczono rolę oddziału AK „Krze IX” oraz jego dowódcy, ppor. Ryczana.
Od 2023 roku w Jeziórku, w pobliżu miejscowości Sudół w gminie Bodzechów, odbywa się doroczne wydarzenie patriotyczne pod nazwą „Ostrowiecki Zlot Partyzancki”. Ma ono na celu oddanie hołdu pamięci Aleksandra Latalskiego oraz wszystkim, którzy współtworzyli konspiracyjne życie jego placówki. Wojskowi, kadeci, harcerze, strzelcy oraz mieszkańcy okolic gromadzą się na „OZP”, aby uczcić dziedzictwo placówki AK leśniczego Latalskiego oraz poświęcenie i ofiarę życia licznych żołnierzy i konspiratorów związanych z tą placówką.
Przypisy
