Aleksander Lasoń

Aleksander Lasoń (urodzony 10 listopada 1951 roku w Siemianowicach Śląskich) to polski kompozytor, pianista, dyrygent oraz pedagog.

Życiorys

Ukończył studia kompozytorskie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, gdzie zdobył wyróżnienie w klasie Józefa Świdra. Dodatkowo uczestniczył w kursach, m.in. w Burgasie pod kierunkiem Tona de Leeuwa, Mariny Goleminowej oraz Andreia Eshpaia. W latach 1984 i 1988 brał udział w Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadt.

Początkowo działał jako pianista-improwizator, zdobywając w 1972 roku nagrodę IV Konkursu Improwizacji Fortepianowej w Gdańsku. Następnie skupił się na kompozycji i dyrygenturze. Jego twórczość została doceniona licznymi nagrodami, w tym: Nagrodą im. Beethovena Miasta Bonn za II Symfonię „Koncertującą” na fortepian i orkiestrę (1980), trzykrotnymi wyróżnieniami na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu oraz dwukrotną nagrodą-stypendium Witolda Lutosławskiego (1987, 1989). Otrzymał także Nagrodę Artystyczną Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego (1986) oraz wiele innych.

Od 1975 roku angażował się w działalność pedagogiczną. W styczniu 2000 roku uzyskał tytuł profesora sztuk muzycznych i wykładał na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie oraz w Akademii Muzycznej w Katowicach. Od 1996 roku był dyrygentem Orkiestry Muzyki Nowej, której celem było popularyzowanie muzyki współczesnej i klasyki XX wieku.

W latach 1986–1989 pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Warszawie, a w latach 1990–1993 był prezesem Oddziału Związku Kompozytorów Polskich w Katowicach. Jego kompozycje są publikowane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie, Wydawnictwo Muzyczne Euterpe oraz TONOS Music Publishers w Darmstadt.

Aleksander Lasoń współtworzył z Eugeniuszem Knapikiem i Andrzejem Krzanowskim grupę kompozytorów, znaną jako „Pokolenie ’51”. Wszyscy trzej debiutowali na festiwalu „Młodzi Muzycy Młodemu Miastu” w Stalowej Woli, który odegrał kluczową rolę w rozwoju polskiej muzyki w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. To tutaj powstało artystyczne oblicze nowej generacji twórczej, której przedstawicielami byli Lasoń, Knapik i Krzanowski. Ich wspólne przesłanie wyrażało sprzeciw wobec awangardy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz nawiązywało do tradycji w indywidualny sposób. W latach 1975–1980 w Stalowej Woli miało miejsce jedenaście prawykonań utworów kompozytorów z „Pokolenia ’51”, zwanych również „pokoleniem Stalowowolskim”. Lasoń zaprezentował swoje utwory, takie jak: Sonata na skrzypce solo (1975), „Muzyka u Szekspira” na dowolny głos i taśmę magnetofonową (1975) oraz Muzyka kameralna nr 2 na fortepian i instrumenty dęte blaszane (1976).

Wśród „Pokolenia ’51” Lasoń był najmniej zaangażowany w ideowe dyskusje. Dla niego kompozycja była przede wszystkim zadaniem warsztatowym, a muzyka – spontaniczną grą instrumentalną, co z pewnością wynika z jego doświadczeń jako pianisty-improwizatora. Jego wczesne kompozycje charakteryzują się witalnością, bogatą kolorystyką brzmienia oraz optymistycznym nastrojem. Z biegiem czasu muzyka Lasonia staje się coraz bardziej ekspresyjna, a brzmienie ciemniejsze, z potężniejszą dynamiką. Niemniej jednak, wciąż preferuje czystą, absolutną muzykę.

Jak zauważa Elżbieta Widłak w folderze PWM-u: „Droga, jaką obrał kompozytor (i jego rówieśnicy), stanowiła kontrpropozycję w stosunku do założeń poprzedników, zwanych nadal awangardą, mimo widocznych odstępstw od przyjętych dogmatów. Osobowość twórcza Lasonia, wyraźnie określona już w pierwszych kompozycjach, cechowała się rozmachiem, żywiołowością oraz bogactwem materiału muzycznego, w którym dominującą rolę odgrywała harmonika, stanowiąca element formotwórczy. Charakterystyczny typ ekspresji uzyskany dzięki nieregularnej rytmice, migotliwej melodyce oraz napięciom harmonicznym, wynikającym z śmiałego łączenia eufonicznych współbrzmień, stopniowo koncentrował się na wyrazie. […] Muzyka Lasonia zachowuje jednorodny charakter, a jej cechą jest raczej nadmiar, niż niedostatek inwencji twórczej – nadmiar, nad którym kompozytor doskonale panuje. To swoiste „embarras de richesse”, nie tylko nie nużące, ale wręcz frapujące i często przyjemne dla ucha muzyczne meandry, przez które kompozytor prowadzi swoich słuchaczy”.

Ważniejsze kompozycje

• Sonata na skrzypce i fortepian (1970-71)
• Pieśni na sopran i fortepian (1973)
• Impresje na fortepian i orkiestrę (1974)
• Muzyka kameralna nr 1 „Stalowowolska” [wersja I] na fortepian i kwartet smyczkowy (1974-78)
• Symfonia nr 1 na instrumenty dęte, perkusję i dwa fortepiany (1975)
• Sonata na skrzypce solo nr 1 (1975)
• Muzyka u Szekspira na baryton i taśmę magnetofonową (1975)
• Muzyka kameralna nr 2 na fortepian, 2 rogi, trąbkę, 2 puzony i tubę (1976)
• Koncert na fortepian i 3 taśmy magnetofonowe (1976)
• Muzyka w czterech częściach na kontrabas i fortepian (1977)
• Symfonia nr 2 „Koncertująca” na fortepian i orkiestrę (1977-79)
• Muzyka kameralna nr 3 na instrumenty dęte, perkusję i fortepian (1978)
• Góry na orkiestrę symfoniczną (1979-80)
• Kwartet smyczkowy nr 1 (1979-80)
• Kwintet dęty „Wiosenny” (1980-81)
• Muzyka kameralna nr 5 „Cztery pory roku” na klarnet, puzon, fortepian i smyczki (1981)
• Trzy pieśni do słów Kazimiery Iłłakowiczówny na alt, obój, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1983)
• Sonata na skrzypce solo nr 2 (1983-84)
• Concerto „Pablo Casals in memoriam” na wiolonczelę i orkiestrę (1985)
• Concertino w dwóch częściach na skrzypce i fortepian (1986)
• Kwartet smyczkowy nr 2 (1987)
• Katedra na orkiestrę symfoniczną (1987-89)
• Kwartet smyczkowy nr 3 (1992-93)
• Hymn i aria na orkiestrę smyczkową (1993)
• Concerto festivo na skrzypce i orkiestrę (1993-95)
• Relief dla Andrzeja na kwartet smyczkowy (1995)
• Symfonia nr 3 „1999” na chór i orkiestrę (1996-97)
• Credo na orkiestrę symfoniczną (1997)
• „2 plus 2″ dla Witolda na skrzypce, wiolonczelę i 2 fortepiany (1997)
• „20 dla 4″ na kwartet smyczkowy (1998)
• Musica Sacra – Sanctus na cztery głosy męskie, organy i orkiestrę smyczkową (1998)
• Fanfary „50” na zespół kameralny (1999-2000)
• Muzyka kameralna nr 6 „Saxophonium” na kwartet saksofonowy i perkusję (2000)
• Kwartet smyczkowy nr 4 „Tarnogórski” (2000)
• A Little Book na klarnet i smyczki (2001)
• Canto – „Dharma” [wersja I] na wiolonczelę i smyczki (2001)
• Canto – „Dharma” [wersja II] na wiolonczelę i fortepian (2002)
• Suibusium felix na dwoje skrzypiec i orkiestrę smyczkową (2002)
• „La Danza a Tre” na klarnet, klarnet basowy, skrzypce i fortepian (2003)
• Kwartet smyczkowy nr 5 (2004)
• „Sinfonia concertante” na gitarę i orkiestrę kameralną (2004)
• Kwartet smyczkowy nr 6 (2005)
• Benedictus na chór mieszany a’cappella (2005)
• „AUKSO” na orkiestrę smyczkową (2006)
• „SATJA” IV Symfonia na orkiestrę (2006-2007)
• Kwartet smyczkowy nr 7 (2007)
• „Deciso e affettuoso” na wiolonczelę solo (2007)
• „CALLED BACK” Sacrificial Chanting and Playing to ANNA, na głosy śpiewane i orkiestrę smyczkową (2008)
• „hyMMny” na orkiestrę symfoniczną (2009-2010)
• „Dla Ciebie Oni Śpiewają i Tańczą” Kwartet Smyczkowy nr 8 (2011-12)
• „Laetatus sum – Gorczycki in memoriam” na orkiestrę kameralną (2013-2014)
• TAO. V Symfonia „concertante” na orkiestrę (2014-2016)

Przypisy

Bibliografia

I. Bias Iwona, Aleksander Lasoń. Portret kompozytora, Katowice: Akademia Muzyczna w Katowicach, 2001.

L. Polony Leszek, Lasoń Aleksander, [w:] Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, Kraków: PWM, 1997.

T. Adrian, Lasoń Aleksander, [w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 14, London: Macmillan Publishers Limited, 2001.

Linki zewnętrzne

Prof. przew. kwal. I Aleksander Lasoń, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-05-08].

Aleksander Lasoń w PWM