Aleksander IV Lăpușneanu
Aleksander IV Lăpușneanu (rum. Alexandru Lăpușneanu; zm. 5 maja 1568) był hospodarem Mołdawii w latach 1552–1561 oraz 1564–1568, należącym do rodu Muszatowiczów.
Był nieślubnym synem hospodara Bogdana III Ślepego. Objął tron mołdawski w 1552 roku po zamordowaniu przez bojarów hospodara Stefana Raresza oraz odsunięciu od władzy Jana Joldei, który panował zaledwie kilka dni. Wprowadzony na tron przez stronnictwo polonofilskie, zawdzięczał swoje panowanie wsparciu zbrojnemu hetmana Mikołaja Sieniawskiego. Z tego powodu uznał się za lennika polskiego, uzyskując jednocześnie potwierdzenie od Wysokiej Porty. Na prośbę prawosławnego biskupa lwowskiego Makarego Tuczapskiego oraz biskupa przemyskiego Arssina, pokrył koszty odbudowy Cerkwi Ruskiej we Lwowie w latach 1553–1559. Początkowo podlegał wpływom lokalnych możnych bojarów, jednak z biegiem czasu zaczął dążyć do samodzielności, co doprowadziło do spisków bojarskich, wspieranych m.in. przez Polskę. Po ich stłumieniu, Aleksander pozostał lojalny wobec osmańskiego zwierzchnictwa, interweniując w interesach tureckich na Wołoszczyźnie.
W 1561 roku stracił tron na rzecz wspieranego przez Habsburgów Jana Jakuba Heraklida, który był pierwszym cudzoziemcem na tym tronie (wcześniej uczestniczył w jednym ze spisków przeciwko Aleksandrowi, a po jego upadku uciekł z Mołdawii). Po trzech latach powrócił na tron dzięki interwencji Imperium osmańskiego, mszcząc się na bojarach. Wówczas przeniósł główną siedzibę hospodarską z leżącej na północy Suczawy do bliższych Turcji Jass. Zmarł w 1568 roku, prawdopodobnie w wyniku otrucia; został pochowany w ufundowanym przez siebie monastyrze Slatina.
Po jego śmierci po Mołdawii panowało trzech jego synów: Bogdan, Aron i Piotr.
Literatura
J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
